چکیده:
بنای سازمان تجارت جهانی بر اصول متعددی استوار است که مهمترین آنها اصل نبود تبعیض است. این اصل، کشورهای عضو سازمان را به داشتن رفتار یکسان با یکدیگر مقید میکند. با توجه به یکساننبودن کشورها از لحاظ توسعهیافتگی، ورود کشورهای در حال توسعه یا کم توسعهیافته به سازمان تجارت جهانی، نیازمند مراقبت جدی از اقتصاد این کشورهاست تا هنگام رقابت با کشورهای توسعهیافته دچار آسیب نشوند. شرط تواناسازی، به کشورهای توسعهیافته این اجازه را میدهد تا به کشورهای در حال توسعه، ترتیبات تجاری ترجیحی اعطا کنند. عمل براساس این شرط، ارادی و داوطلبانه است، اما کاملاً تابع قواعد سازمان تجارت جهانی است و کشورها نمیتوانند آن را وسیلهای برای فرار از تعهدات این سازمان قرار دهند. ترجیحات اعطایی به موجب شرط تواناسازی که باید واجد سه ویژگی عمومیتیافته، غیرمعوض و غیرتبعیضآمیز باشد، بعضاً بر مبنایی انتخابی و گزینشی از سوی کشورهای توسعهیافته به کشورهای در حال توسعه داده میشوند. این امر میتواند موجب عقیمشدن کارایی این وسیله شود و فلسفۀ وجودی آن، یعنی تشویق و ترویج توسعۀ اقتصادی کشورهای در حال توسعه را مخدوش کند.
خلاصه ماشینی:
اصل دولت کاملة الوداد که عنوان هستة اصلی گات و ستون سازمان تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است ، کشورهای عضو را به اعطای امتیازات و ترجیحات تعرفه ای یکسان ملزم می کند که نبود تبعیض میان شرکای تجاری را به دنبال دارد.
٥. الزامی بودن شروط سه گانه آیا شرط تواناسازی تنها در صورت جمع شرایط سه گانة عمومیت یافته ، غیرمتقابل و غیرتبعیض آمیز به حمایت از ترجیحات تجاری می پردازد یا دامنة شمول گسترده تری دارد و اعطای ترتیبات تجاری مستلزم تحقق تمام شروط مزبور نیست ؟ واقعیت آن است که بررسی مذاکرات تصمیم دوحه در کنفرانس وزرای سازمان تجارت جهانی نمی تواند به این سؤال پاسخی شفاف دهد، زیرا این تصمیم تنها بر مطابقت ترجیحات اعطایی به کشورهای در حال توسعه با شرط تواناسازی تأکید دارد و ظاهرا بیان شروط سه گانه از باب توصیف بوده است (١٢.
درواقع تمایل اعضای سازمان تجارت جهانی به ویژه کشورهای توسعه یافته به گسترش و تدوین رفتار ترجیحی در قبال کشورهای در حال توسعه ، آن ها را بر آن داشت تا با وجود برنامة عمومیت یافتة ترجیحات ، شرط تواناسازی را وضع و برای آن چارچوبی مشخص کنند.
ضرورت رعایت قواعد سازمان تجارت جهانی نسبت به امتیازات اعطایی نکتة اساسی درخصوص اثر حقوقی شرط تواناسازی ، ارادی بودن ترجیحات تجاری نظام عمومیت یافته از سوی کشورهای توسعه یافته است .
"The agreement on Preferences: A Generalized System in favour of Developing Countries", Journal of World Trade Law, Vol. 5.