چکیده:
انواع پوشاک و بافتنی، که در طول تاریخ عریانی اندام بشر را پوشانده، خانه خیال سرایندگان را نیز بهنیکویی آراسته است. این نوشتار در صدد است که بازتاب منسوجات را از یک سو در سرودههای مشهور منسوب به عصر جاهلی، بهویژه معلّقات، و از دیگر سو در دیوان منوچهری دامغانی (متوفّی 432 ﻫ.) بررسی کند و با رویکرد مقایسهای، همانندیها و ناهمانندیهای موجود را در سطح واژگان و تصویرسازیهای هنری شاعران، شناسایی و میزان ارتباط این عنصر را با عواطف، شرایط و محیط زندگی سرایندگان تبیین کند. به گواهی تحقیق، طبیعت خشک عربستان و زندگی مبتنی بر کوچنشینی و بادیهپیمایی در سامانه خیالپردازی سرایندگان اثربخش بوده و «مهر نیاز» را بر تصویر منسوجات بهکاررفته در سرودههای ایشان نقش زده است؛ درحالیکه خجستگی خاطر منوچهری و خرّمی طبیعت شمال ایران جلوه منسوجات را در موزه نفیس نظم سراینده به گونهای هنری پیراسته است.
خلاصه ماشینی:
باری ، کاربرد فراورده های نخی و چرمی در دیوان شاعران بزرگ عصر جاهلی از قبیل اصحاب معلقات و شاعرانی چون مهلهل ، شنفری ، اعشی ، حطیئه ، و نیز تجلی پررنگ ایـن عنصر در دیوان شاعر پارسی گوی قرن پنجم ، یعنی منوچهری دامغـانی ، نگارنـده را بـر آن داشت که با رویکردی تطبیقی ، به استخراج این عناصر در دیـوان هـای مـذکور بپـردازد و تجلی عناوین و اصطلاحات مختلف را در زبان و بیان ایشان شناسایی کند، شـباهت هـا و تفاوت های موجود در نوع نگاه و طرز برخورد هنریشـان بـا ایـن عنصـر را بازشناسـد و عوامل محیطی ، فرهنگی ، اجتماعی و روانی دخیل در این شباهت ها و تفاوت ها را تحلیـل و تبیین کند.
بیت زیر از منوچهری بهترین گواه الگوپذیری وی از شعر جاهلی است : من بسی دیوان شعر تازیان دارم ز بر تو ندانی خواند «الا هبی بصحنک فاصبحین » (منوچهری ص ٩١، بیت ١٢٧١) تاکنون پژوهش های بسیاری دربارة شعر و شاعران عصر جاهلی عرب و نیز شعر منـوچهری دامغانی انجام شده و همین طور تحقیقی در مورد انواع پوشاک صورت گرفته که نزدیک تـرین آنها به این بحث عبارت است از کتابی به نام الملابس العربیۀ فی الشعر الجاهلی از دکتر یحیی الجبوری .
گذشـته از تقلیـد منوچهری از شعر جاهلی ، که باعث بعضی از این شباهت هـا شـده ، نـام برخـی از ایـن منسوجات ریشه های غیرعربی دارند و از زبان های دیگر، به ویژه فارسی میانه یا لاتینـی یا یونانی ، وارد زبان عربی شده اند.