چکیده:
یکی از ناسازیهای ظاهری در رفتار معصومین به ویژه پیامبر اسلام, و ائمه] وجود دعاهایی است که در آنها از خداوند طلب بخشش میکنند. این استغفار در حالی است که معتقدیم معصومین از ابتدا تا آخر عمر، هیچ خطایی مرتکب نمیشوند. سئوالی که مطرح میشود این است که اگر معصومین] هیچ خطایی نمیکنند، چرا استغفار مینمایند و اگر خطاکارند، چرا ایشان را معصوم میدانید؟ مرحوم اربلی استغفار ائمه] را ناشی از پرداختن ایشان به امور شخصی و در نتیجه غفلت از خداوند میداند. پاسخ وی طرفداران بسیاری یافته است، تا جایی که در کتابهای درسی دانشگاهی نیز مطرح شده است. به نظر می رسد استغفار ائمه] دلایل دیگری دارد. در این مقاله ضمن نقد دیدگاه مرحوم اربلی به دیدگاههای اندیشمندان دیگر نیز اشاره شده و به توضیح و تبیین آنها پرداخته شده است
خلاصه ماشینی:
سـئوالی کـه مطـرح می شود این است که اگر معصومین • هیچ خطایی نمی کنند، چرا استغفار می نمایند و اگـر خطاکارند، چرا ایشان را معصوم می دانید؟ مرحوم اربلی استغفار ائمه • را ناشی از پـرداختن ایشان به امور شخصی و در نتیجه غفلت از خداوند می داند.
طریحی از مجمع البیان نقل میکند در تفسیر آیه ١٥١ سـوره اعـراف کـه حضـرت / موسی برای خود و برادرش طلب غفران کرد، منظور این نبود که آن دو گنـاهی انجـام داده اند، بلکـه از جهـت توجـه بـه حـق و نزدیـک شـدن بـه او و جـدایی از دیگـران است (١٣٧٥، ج ٣: ٤٢٥) مرحوم مصطفوی در توضیح لغت «غفر» مینویسد: معنـای آن محـو اثـر اسـت و درباره گناهان و نافرمانیها استفاده مـیشـود.
چرا خود را به سختی میاندازید، در حالی که خداوند گناهان گذشته و آینده شما را بخشیده است ؟ حضرت فرمود: ای عایشه آیا بنده سپاسگزاری نباشم ؟(فیض کاشانی، ١٤٠٦ق ، ج ٤: ٣٤٧) پیامبر• آن قدر نماز میگزارد تا اینکه پاهایش ورم کرد و(در پاسخ اعتراض ) میفرمود: آیا بنده سپاسگزاری نباشم ؟(مصباح الشریعه : ١٧٠) / ـ باعث بخشش گناهان شیعه در تفسیر قمی آمده است که یکی از اصحاب امام صادق • میگوید از آن حضرت درباره این کلام الهی «لیغفر لک الله ما تقدم من ذنب ...
( همو، ١٤٠٤ق ، ج ١١: ٣٠٨) در نقد اینکه ارتقاء، علت استغفار است ، باید گفت : طبق ایـن نظـر هـر امـامی کـه بیشتر از دیگری زندگی کرده و عمر طولانیتری داشته است باید نسبت به کسی که از عمر کوتاه تری برخوردار بوده به خداوند عالم تر، نزدیک تر و کامـل تـر باشـد، و ایـن بـا احادیثی که همه ایشان را نور واحد میداند در تنافی اسـت .