چکیده:
سنت مقامهنویسی در جهان اسلام با بدیع الزمان همدانی در قرن چهارم هجری به صورت رسمی مطرح شد. مقامات متأثر از اوضاع فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جهان اسلام در میان عربها شیوع فراوان یافت و به مرزهای غربی جهان اسلام؛ یعنی اندلس رسید. از سوی دیگر، نوع ادبی خاصی در قرن شانزدهم میلادی در اسپانیا پا به عرصۀ وجود گذاشت که بیشباهت به مقامهنویسی نیست. این نوع خاص که در نگارش داستانها و رمانها به کار گرفته شد، پس از مدتی در سراسر اروپا منتشر گردید. در این نوشتار به بررسی سابقۀ تاریخی و ویژگیهای برجستۀ مقامات عربی، با تکیه بر مقامات حریری و مقایسة آن با داستان «زندگانی عصاکش ترمسی»- به عنوان اولین اثر برجستة پیکارسکی در غرب- پرداخته، همسانیها و ناهمسانیهای این دو نشان داده شد. از این رهگذر میتوان علاوه بر ارائۀ نگاهی انتقادی- تطبیقی به مقامهنویسی و رمان یا داستان پیکارسک، به تأثیر احتمالی مقامهنویسی در سنت پیکارسکنویسی مغرب زمین پرداخت.
خلاصه ماشینی:
فصلنامة لسان مبین(پژوهش ادب عربی) (علمی – پژوهشی) سال هشتم، دورة جدید، شمارة بیست وپنجم، پاییز 1395، ص 135- 117 مقامهنویسی و پیکارسک با تکیه بر مقامات حریری و داستان زندگانی عصاکش ترمسی<FootNote No="11" Text="- تاریخ دریافت مقاله: 27/11/94 تاریخ پذیرش نهایی: 28/08/95نشانی پست الکترونیکی نویسنده: mojarrad_mojtaba@yahoo.
(ورنر، دوید، 1388ش: 93-94) چنانکه از بررسی تطبیقی مقامات حریری و پیکارسک زندگانی عصاکش ترمسی برمیآید، میتوان همسانیهای این دو نوع ادبی را به وضوح مشاهده کرد و بعید نمینماید که نویسندگان پیکارسکهای اولیه با سنت مقامه نویسی آشنا بوده باشند.
جیمز مونرو در اثر ارزشمند خود با عنوان «هنر بدیع الزمان همدانی به مثابۀ یک روایت پیکارسک» به صورت جدی از تأثیرگذاری ادبیات عرب- که در دورۀ اندلس اسلامی به صورتی گسترده در اسپانیا مورد مطالعه قرار میگرفته- سخن گفته و در ضمن آن به تأثیرگذاری مقامهنویسی بر شیوۀ داستانی پیکارسک پرداخته است.
ک: ابن خلکان، 1978م: 4/ 64-65؛ زرکلی، 1396ق: 7/ 253) شخصیتی دیگر که در مقامات حریری به صورت ثابت نقش راوی را بر عهده دارد و عموما در پایان هر مقامه پی به ماهیت ابوزید میبرد، حارث بن همام است.
ابوزید سروجی که شخصیت اصلی مقامات حریری است در نقشها و جامههای گوناگون میکوشد با فریب مردم از آنان گدایی و از این راه امرار معاش کند.
»9 (حریری، 1413ق: 46) لاثاریو شخصیت اصلی عصاکش ترمسی نیز پیوسته همچون گدایان زندگی میکند و امرار معاشش از این راه است.
در باب ماهیت این شخص که حریری مقامات خود را برای وی نوشته اختلاف نظر وجود دارد.