چکیده:
با ظهور اسلام و حمله عرب به ایران بسیاری از نمودهای فرهنگی ایران دستخوش حوادث دوران فتوحات گردید و دگرگونی های عمیق در ساختار اجتماعی و علمی ایران به وجود آمد.با این حال تداوم فعالیت های علمی و آموزشی گندی شاپور زمینه انتقال اندوخته ها و دستاوردهای فرهنگ و تمدن ایرانی به دنیای اسلام را فراهم کرد.البته در دوره امویان با وجود تاکید اسلام به دانش و دانش آموزی،به دلیل حاکمیت تفکر نژادپرستانه بنی امیه،کم توجهی مسلمانان به علوم عقلی و نفوذ علوم یونانی و رومی،نقش ایرانیان و دانشگاه گندی شاپور تضعیف شد.در این مقاله کوشیده ایم تاثیر دو دین زردشتی و اسلام را بر وضعیت علمی-آموزشی دوره های مورد بحث با روش مقایسه ای بررسی نماییم.
خلاصه ماشینی:
"این عوامل عبارت بودند از: استفاده از منابع دین زردشتی که ریشه و منبع تمام علوم محسوب میشد (پورداوود، ۱۳۴۰: ۱۱۳ و ۲۲۶؛ کریستنسن، ۵۴۹:۱۳۷۲ و پورداوود، بیتا: ۲۰۲)، انتقال کتب علمی و ادبی از هند و یونان در زمان اردشیر بابکان (صدیق،۸۰:۱۳۴۷)، جنگهای متوالی ایران و روم و ایران و اقوام شرقی و استفاده از اسرای جنگی (فرشاد، ۱۳۶۵: ۷۵)،ساخت دانشگاه گندیشاپور، بسته شدن مدرسة ادسا در سال ۴۸۹ م، دعوت انوشیروان از دانشمندان نسطوری به گندیشاپور (رنان، ۱۳۶۶: ۲۸۵) ارتباط ایران با تمدنهای هند، بابل، یونان، روم و ملل آسیای صغیر (کریستنسن، ۱۳۷۲: ۵۴۹ و صفا، ۹۴:۱۳۷۱)، دعوت از پزشکان یونانی برای تدریس در گندیشاپور (صدیق، ۸۰:۱۳۴۷)، پناهنده شدن هفت تن از دانشمندان مشهور یونان به دربار انوشیروان (کریستنسن، ۵۶۰:۱۳۷۲ و صفا:۱۰۳)، توجه انوشیروان به ادبیات، فلسفه و علوم دیگر و برگزاری جلسات مناظره (صدیق، ۱۳۴۷: ۸۱)، انتقال آثار و کتب علمی هندی توسط برزویه و ترجمة آنها (همان: ۸۲)، تأسیس کتابخانه و بیمارستان در گندیشاپور (جرجیزیدان، ۱۳۸۶: ۵۶۵) و وجود یک سیستم باز در جامعة ایران برای دریافت دانش سایر تمدنها (فرشاد، ۱۳۶۵: ۷۵).
در این دوره پزشکان به پنج دسته تقسیم میشدند: طب روانی، پزشک گیاهی، جراح، چشمپزشک، دامپزشک با گسترش دامنة فتوحات، مسلمانان با تأثیری که از ایرانیان و رومیان پذیرفته بودند به تربیتبدنی و آموختن فنون نظامی پرداختند و به فرزندان خویش شنا، تیراندازی، سواری و عادت به سحرخیزی تعلیم دادند بنا به سفارش امام علی(ع) ابو رافع اولین کسی بود که احادیث نبوی را جمعآوری کرد ولی در میان اهل تسنن با دستور عمربنعبدالعزیز، محمدبن شهاب زهری و پس از او ابن جریح، ابناسحاق، سفیان ثوری و اوزاعی به جمعآوری حدیث اقدام کردند ایوان مداین مسلمانان در دورة خلفای راشدین و بنیامیه بیشتر به علوم اسلامی و نقلی توجه نمودند و پرداختن به علوم عقلی را کار موالی و بندگان میدانستند و بدینگونه زمینههای تأخیر در رشد علمی مسلمانان را فراهم کردند پینوشتها ۱."