چکیده:
انتقال معتبر و غیرمجاز وجوه یکی از مهمترین خطرات در بانکداری الکترونیکی محسوب میشود. اگر دستور پرداخت معتبر و غیرمجازی صادر شود و بانک از غیرمجاز بودن دستور پرداخت اطلاعی نداشته باشد و دستور پرداخت بهوسیلۀ روشهای امنیتی مورد توافق با مشتری شناسایی و تصدیق شود، بانک دستور پرداخت را معتبر تشخیص میدهد و نسبت به انتقال وجه اقدام خواهد کرد. در چنین شرایطی آیا بانک یا شخص دیگری ضمان و مسئولیت مدنی دارند؟ با توجه به اینکه دستور پرداخت بهوسیلۀ چه ابزار پرداختی صادر شده و اینکه صدور چنین دستور پرداختی ناشی از قصور مشتری یا بانک بوده است یا اینکه هیچیک از بانک و مشتری تقصیری مرتکب نشده باشد، موجب میشود ضمان و مسئولیت جبران خسارت بر عهدۀ بانک یا مشتری یا هر دوی آنها قرار گیرد. در این مقاله، مفهوم انتقال غیرمجاز و انتقال معتبر وجوه، انواع دستور پرداخت از حیث جواز و اعتبار و مبانی مسئولیت مدنی و آثار ناشی از نقض تعهد بر اساس حقوق ایران و قانون متحدالشکل تجاری آمریکا بررسی میشود. به نظر نگارندگان در پرداخت معتبر و غیرمجاز اصل بر ضمان و مسئولیت مدنی بانک است؛ مگر آنکه بانک تقصیر و انتساب این امر به مشتری را ثابت کند. البته مشتری باید غیرمجاز بودن را ثابت کند.
An authenticated and unauthorized funds transfer is one of the most important risks in electronic banking.
When an authenticated and unauthorized payment instruction is issued and the bank has no knowledge of the instruction being unauthorized، if that payment instruction has been recognized and confirmed in accordance with security procedures agreed upon with customer، the bank considers the instruction to be authentic and transfer the funds. Under such circumstances، does the bank or another person bear the civil liability and Zaman?
Depending on the payment method used for issuance of the payment instruction and whether the issuance of such instruction was due to the customer's fault or the bank's or neither، Zaman and liability for damages lies with the bank or the customer or both.
This article reviews the concepts of authenticated and unauthorized payments، various categories of payment instructions based on authorization and authenticity، the legal basis of civil liability and consequences of breach of duty under the Iranian law and the U.C.C. The authors believe in the case of authenticated and unauthorized payments، in principle when the customer has proven the unauthorized characteristic of the transfer، the bank shall bear the risk، unless it proves the customer’s fault.
خلاصه ماشینی:
بنابراین ، اگر مشتری با قصد و ارادة خود، شخص ثالثی را از روش های امنیتی آگاه کند یا ابزار پرداخت را در اختیار وی قرار دهد و نماینده از اختیـارات و اعتمـادی کـه بـه وی شده است ، سوء استفاده کند و عملی خارج از حیطۀ اجازه ای که بـه وی داده شـده اسـت ، انجام دهد یا به واقع ، اختیاری به منظور استفاده از اطلاعاتی کـه در اختیـار وی قـرار گرفتـه است ، به او تفویض نشده باشد، مشمول قواعد حاکم بر انتقال غیرمجاز وجه نخواهد بود و اقدام متصرف قانونی در این شرایط بر اساس اجازة مشتری تلقی میشود و مشتری متعهـد و ملزم است (٢٢٥-٢٠٠٣٢٢٤,Geva) و باید ریسک ناشی از آن را تحمل کند و در صورت تحقق انتقال غیرمجاز، مسئولیت تام و کامل خواهد داشت .
اگر دستور پرداخت به صورت غیرمجاز صادر شود و بانک بدون تصدیق دستور پرداخـت مطابق با روش های امنیتی به انتقال وجه اقدام کند، قانونگذار به پیروی از نظریۀ تقصیر، بانـک را مسئول دانسته است ؛ اما چنانچه دستور پرداخت به صورت معتبـر صـادر شـود و بانـک بـا حسن نیت و مطابق با روش های امنیتی متعارف (که مورد توافـق بـا مشـتری اسـت ) دسـتور پرداخت را تصدیق کند، اما مشتری بتواند ثابت کند که نه تنها دستور پرداخت مجـاز نیسـت ، بلکه به هیچ وجه به وی نیز منتسب نیست ، قانونگذار به پیروی از نظریۀ تقصیر و با جانبـداری از مشتری در مرحلۀ اثبات یعنی مقرر کردن امارة قانونی تقصیر بانک مسئولیت محـض بانـک را در نظر گرفته و بانک را مسئول جبران خسارت دانسـته اسـت .