چکیده:
کشاورزی در منطقه کاشان از گذشتههای دور، فعالیتی دامنهدار و وسیع بوده و به شکلگیری سنتها و فنون محلی منجر شده است. سنتها و فنون یادشده در ارتباط با نحوه معیشت حاصل از زراعت، سامانهای را شکل داده است که بهواسطه ارزشهای آن بهعنوان میراث کشاورزی قابلشناسایی است. این میراث از ابعاد کالبدی قابلتوجهی برخوردار است؛ زیرا هم شکل مزارع و خصوصیات آنها و هم نحوه استقرار و بناهای مرتبط با مزارع قابلتوجهاند. بررسیهای صورتگرفته نشان میدهد که بسیاری از مزارع که ممکن است محصور یا بدون حصار باشند، شامل بناهایی نیز میشوند که درون یا گاه بیرون مزارع ساخته شدهاند. گذشته از بناهای درون مزارع محصور که متصل به حصار نیز هستند، گونههایی از کوشکهای زراعی قابل شناسایی است که در میان یک مزرعه محصور و گاه میان مجموعهای از مزارع غیر محصور قرار گرفتهاند. در حال حاضر، بسیاری این ابنیه از یادها رفتهاند و در حال تخریباند. ارزشهای مستتر در میراث کشاورزی منطقه و همچنین نشانههایی که این بناها از نحوه کشاورزی و کار بر روی زمین زراعی آشکار میکنند، لزوم توجه به این بناها و حفاظت از آنها را یادآور میشود. برای این منظور، نخست باید به این پرسش پاسخ داد که بناها و کوشکهای زراعی بهعنوان یکی از شاخصترین عناصر تبیینکننده برخی ابعاد کالبدی میراث کشاورزی منطقه، چه ویژگیهای مشترکی دارند؟ این مقاله در پی طرح این پرسش است و هدف از انجام این پژوهش، شناخت برخی از این بناهای ارزشمند و تاکید بر لزوم حفاظت از منظر کشاورزی این منطقه است. بخش اصلی این پژوهش بر پایه مشاهدات و برداشتهای میدانی صورت گرفته و تلاش شده است که یافتهها با بهرهگیری از منابع کتابخانهای و همچنین بررسی عکسهای هوایی تکمیل شده و مورد ارزیابی قرار گیرند. نتایج بررسیها نشان میدهد که مزارع بررسیشده دربردارنده بناهایی درون حصار خود یا بیرون از محدوده خود هستند. این بناها گاه بهصورت کوشکهایی ساخته شدهاند و بهرهگیری از مناظر درون مزرعه یا دشت را فراهم میکردهاند.
خلاصه ماشینی:
"ایـن مقالـه که در پی یک مطالعۀ مقدماتی در مورد برخی خصوصیات کالبـدی منـاظر کشـاورزی در منطقـۀ آران وبیدگل است ، به بررسی برخی بناهای مرتبط بـا مـزارع و ازجملـه کوشـک هـای کشـاورزی محدود شده است و به دنبال پاسخ دادن به این پرسش است که بناهای یادشده بـه عنـوان یکـی از شاخص ترین عناصری که ابعاد کالبدی میراث کشاورزی منطقه را تبیین می کند، چه ویژگـیهـای مشترکی دارند؟ فعالیت های کشاورزی سابقه دار، پهنۀ وسیعی از دشت کاشان را شـامل مـیشـود.
به موازات فعالیت های ایکوموس در جهت حفاظـت از میـراث کشـاورزی، GIAHS نیـز بـه وضع معیارهایی پرداخته است که مطابق آن ها میتوان مواریث کشـاورزی ارزشـمند را شناسـایی نمود؛ از این دیدگاه مناظر کشاورزی که واجد ارزش میراثی هستند میتوانند تـأمین کننـدة امنیـت غذایی یا حیاتی برای بشر بوده باشند، یا در پی شکل گیری آن ها تنوع زیستی در منطقه پدید آمـده باشد یا سامانه ای شامل دانش بومی و سنتی باشند که شاهدی بـر تعامـل میـان انسـان و طبیعـت پیرامون محسوب گردند.
٥. کوشک و مزرعۀ دشت سعدآباد مالک این مزرعه مشخص نبوده و به دلیل قرارگیری در دشت سعدآباد که در شـمال آران وبیـدگل قرار دارد، نام گذاری شده است و شامل یک زمین زراعی مستطیل شکل به ابعـاد تقریبـی ٦٠×٥٠ متر بوده و کوشک اصلی آن درست در مرکز ضلع جنوبی آن قرار دارد و از این رو بیشباهت بـه مزرعۀ دولت آباد نیست ."