چکیده:
حقوق اتباع خارجی و بیگانگان، از کهنترین مسائلی است که در عرصه روابط فراملی و بینالمللی مطرح بوده است. دراینمیان کسانی که برای مقاصد علمی، فرهنگی و مذهبی به کشورهای دیگر سفر میکنند، حرمت و احترام خاصی خواهند داشت؛ همچنانکه مراکز علمی، فرهنگی و مذهبی نیز که مرجع و ملجا آدمیان از نقاط گوناگون جهاناند، شان ویژهای مییابند و مورد تعلقخاطر فراملی و بینالمللی قرار میگیرند و بدینسبب جایگاهی بینالمللی مییابند. امروزه برخی اماکن همچون بیتالمقدس و مسجدالاقصی، از چنان موقعیتی برخوردارند که پیروان همه ادیان آسمانی نسبت به آن احساس علقه معنوی دارند. مکه مکرّمه نیز نزد همه ادیان ابراهیمی، مکانی قدسی شناخته میشود و امنیت، آرامش و آسایش ساکنان و زائران آن، موضوع دعای ابراهیم و اراده خداوند بوده است. چنین موقعیتی برای دولتی که این اماکن در قلمرو آن واقع شده است، تعهداتی بهبار میآورد؛ هم در پاسداری و نگاهداری از آن و هم در تامین دسترسی ایمن و مطمئن برای افراد و اشخاص ذینفع از هر قوم و ملتی. بررسی تعهدات اولیه دولت عربستان سعودی دربرابر زائران و حجگزاران از منظر شریعت، حقوق داخلی و بینالمللی، موضوع نوشتار حاضر است.
Protection of rights of foreigners and aliens is one of the oldest issues in transnational and international relations, and those who travel to other countries for scientific, cultural and religious goals, are more respectful and protected and so the cultural and religious places and centers which are aimed at by peoples from different places, nations and religions. Nowadays, some sacred places like Beyt al Maghdess and Al Aqsa Mosque are of that status which spiritually belong to the followers of all divine religions. Mecca also has the same character in the sight of all Abraham religions and it's security, peace and welfare in this place for it's residents and visitors has been asked by prophet Abraham and the divine will. Such a position of these places raises some obligations on the government within it's territory these centers are located. Saudi Arabia's primary obligations in this respect, from Sharia, municipal and international law perspective with some references to Islamic jurisprudence , are under discussion in this essay.
خلاصه ماشینی:
از منظر حقوق بینالملل، پرسشهای عمدهای قابل طرح است؛ مثلا دولت حاکم بر عربستان که مکه مکرمه در قلمرو آن واقعشده است، بر اساس اصول، قواعد و مقررات حقوقی بینالمللی مشمول چه نوع تعهداتی نسبت به اداره این مکان مذهبی مقدس و زائران و حجگزاران است؟ در ازای حوادثی همچون آنچه در مراسم حج سال 1394 (1436ق) در منا رخ داد، چه مسئولیتی میتواند متوجه دولت سعودی باشد؟ درصورت توجه مسئولیت بینالمللی، آثار این مسئولیت و راههای پیگیری آن چه خواهد بود؟ به منظور پاسخگویی به این پرسشها، بحث و بررسی در سه زمینه لازم مینماید: ـ تتبع در منابع فقه و حقوق داخلی و بینالمللی برای اثبات تعهدات دولت سعودی دربرابر دنیای اسلام و جامعه بینالمللی درباره حج و حجگزاران؛ ـ بررسی مسئولیت این دولت درقبال حادثه منا و حوادثی مانند آن؛ ـ آثار مسئولیت و راههای جبران خسارتهای مادی و معنوی ناشی از هرگونه قصور یا تقصیر در ایفای تعهدات مسلم این دولت.
البته در کنار قوانین شریعت، برخی مقررات سازمانی یا اداری نیز وضع شده است که طبعا به اموری مربوط میشود که در شریعت حکمی برای آنها نمیتوان یافت؛ بنابراین ازآنجاکه این دولت خود را به شریعت اسلامی ملتزم معرفی میکند و ادعا میشود در محاکم این کشور، قضات بر اساس احکام فقهی به دادرسی و اصدار رأی اقدام میکنند، درباره حقوق و وضعیت اتباع خارجی در این کشور، بهویژه زائران و حجگزاران نیز باید به احکام و موازین شرع مقدس اسلام متعهد باشند.