چکیده:
در نمایشنامهﻫﺎی اکبر رادی، مفاهیم مربوط به بحث روشنفکری از جایگاه ویژهﺍی برخوردار است. در بیشتر آثار نمایشی او، ﻣﻰتوانیم چهرهﻫﺎی روشنفکر و دیدگاهﻫﺎی مربوط به روشنفکری را مشاهده کنیم. او در نمایشنامۀ ملودی شهر بارانی (۱۳۷۶) به آسیبشناسی مفهوم روشنفکری در دهۀ ۱۳۲۰ ﻣﻰپردازد و در تلاش است دلایل سرگردانی روشنفکران این دهه را برای مخاطبان خود واکاوی نماید. با این همه، رادی تنها به بازتاب کژفهمیهای پیرامون کار روشنفکری نمیپردازد. بلکه ﻣﻰکوشد راهکارهایی نیز جهت روشن ساختن مفاهیم و تعاریف پدیدة روشنفکری ارائه دهد. او در این نمایشنامة نهتنها با استفاده از شخصیتپردازی به واکاوی مقولهی روشنفکری در شخصیتهای نمایشنامهاش ﻣﻰپردازد، بلکه نوعی از روشنفکر بومی و عملگرا را به جامعة عصر خود معرفی ﻣﻰنماید. از اینﺭوی، نویسنده این گفتار، بر آن است با توجه به دو مفهوم روشنفکر هنجاربنیاد و تحققباور و همچنین با بررسی تاریخی مفهوم روشنفکری، آسیبشناسی اکبر رادی از این مقوله را در ملودی شهر بارانی مورد کند و کاو قرار دهد. این تحلیل محتوا که با رویکردی جامعهشناختی به این اثر صورت می گیرد در نهایت مشخص میکند که رادی در این نمایشنامه نوعی آشتی میان روشنفکر هنجاربنیاد و تحققباور ایجاد کرده است.
خلاصه ماشینی:
ازاینﺭوی، نویسندة این گفتار بر آن است که، باتوجه به دو مفهوم روشنفکر هنجاربنیاد و تحققباور و نیز با بررسی تاریخی مفهوم روشنفکری، آسیبشناسی اکبر رادی از این مقوله را در ملودی شهر بارانی بررسی و کندوکاو کند.
ازاینروی، رادی در نمایشنامههای خود به نقش و تفکر روشنفکر برای گشودن بنبستهای سیاسی ـ اجتماعی تاریخ معاصر ایران توجه خاصی دارد و این در حالی است که او شکست پروژة روشنفکری در ایران معاصر را همیشه در چشمانداز اجتماعی خود نگه داشته است (صادقی 1390: 58).
از همین روست که نویسندة این مقاله در تلاش است چگونگی آسیبشناسی رادی از مقولۀ روشنفکری در نمایشنامة ملودی شهر بارانی را واکاوی کند تا از این گذر پرتوی تاریخی ـ اجتماعی بر نگاه رادی به مقولة روشنفکر انداخته شود.
مشخص است که، بهمنظور مطالعة نوع نگاه رادی به مقولۀ روشنفکر، نخست باید چگونگی پیدایش این واژه، پیشرفت تاریخی آن، و همچنین چگونگی عملکرد روشنفکر در جامعه از دیدگاههای مختلف بررسی شود.
از این گذر است که نوع اندیشۀ آدمهای ملودی شهر بارانی واکاوی و آسیبشناسی میشود و آنچه رادی برای عملکرد روشنفکران ایرانی تجویز کرده مطرح میشود.
ازاینروی، اکبر رادی، با خلق شخصیتهای روشنفکر در ملودی شهر بارانی و بازتعریف پیوند اجتماعی میان آنها، سعی میکند گونهای از روشنفکر را، که جامعة ایرانی بهخصوص در عصر مدرن نیازمند آن است، معرفی کند؛ روشنفکری که هم از فرهنگ غنی و کهن سرزمین خود بهرهمند است و هم به ارزشهای انسانی نگاهی جهانشمول و فراگیر میاندازد.