چکیده:
در فضای رقابتی امروز سازمانها و صاحبان مشاغل دریافتهاند که میبایست تمرکز را از منبع مادی به سمت دانش و منابع نامشهود خود منعطف کنند تا بتوانند در وضعیت موجود با رقبای خود رقابت کنند. از اینرو جهت مدیریت، استفاده درست و بهرهبرداری از این منابع نامشهود، سازمانها نیازمند بهرهگیری از مفهومی به نام مدیریت دانش هستند که استفاده از آن باعث کسب مزیت رقابتی برای آنها میشود.
با کمی توجه به ماهیت خاص دانش و این مطلب که امروزه این دانش است که قدرت را تعیین میکند و قدرت در دست فرد و یا گروهی است که دانش را در اختیار دارد، مسائل اخلاقی متعددی حول محور دانش و مدیریت دانش وجود دارد. از جمله این مسائل میتوان به مواردی همچون: حفاظت از حریم خصوصی، مالکیت معنوی، محافظت از دادهها در مقابل سرقت و تحریف، اعتماد، انصاف، عدالت، صحت، دسترسپذیری، حفاظت از سرمایههای فکری، آزادی اطلاعات، حفظ امنیت ملی و... اشاره نمود.
از منظر دیگر میتوان اینطور بیان کرد که مدیریت دانش مفهومیست نظاممند که به جهت اجرای موفقیتآمیز آن میبایست دیدی جامع و کلنگر داشت. به همین منظور افزون بر توجه به ویژگیهای مثبت، کاربردها و مزایای آن، میبایست به منظر دیگری از مدیریت دانش که همان مسائل اخلاقی است نیز توجه ویژه داشت. در واقع در جهان امروز اطلاعات و دانش است که مایه قدرت افراد و سازمانها هستند و هر کجا که سخن از قدرت باشد خواسته و یا ناخواسته پای اعمال خرابکارانه و غیراخلاقی نیز به میان کشیده میشود.
گفتنی است که پژوهشهای متعددی به خصوص دربارۀ مسائل اخلاقی مدیریت دانش در کشورهای مختلف انجام شده است؛ اما در کشورمان، ایران، تحقیقات کمی در اینباره صورت گرفته است.
با توجه به موارد بیان شده محقق در این پژوهش میکوشد تا به مطالعۀ سیستماتیک و نظاممند متون، اسناد، مقالات و کتابهای موجود در زمینه اخلاق در حوزه مدیریت دانش در ایران و سطح بینالملل بپردازد.
خلاصه ماشینی:
اخلاق در مدیریت دانش بخش بزرگی از مطالعات در خصوص مدیریت دانش بیشتر به جنبههای مثبت به کارگیری مدیریت دانش در سازمانها پرداختهاند؛ اما از سوی دیگر به جهت ماهیت انسانی دانش و مسائل پیرامون آن، مسائل اخلاقی زیادی در خصوص مدیریت دانش در سازمانها وجود دارد که از دید دیگر محققان پنهان نمانده است و آنها در تحقیقات خود به آن اشاره کردهاند که بخشی از این موارد در این بخش آورده شده است.
در پژوهشی دیگر بیان شده است که در عصر کنونی اطلاعات و دانش سرمایههای فکری را شکل میدهد و این سرمایههای فکری در برخی موارد مانند موارد زیر آسیبپذیر است: •زمانی که افراد اطلاعات شخصی خود را از دست میدهند که نمیتوانند آن را جبران کنند (مالکیت)؛ •زمانی که از دسترسی افراد به اطلاعاتی که برای آنها ارزشمند است جلوگیری میشود (دسترسی)؛ •زمانی که اطلاعات با ماهیت شخصی یا محرمانه افشا میشود (حریم خصوصی)؛ •و یا زمانی که افراد درمییابند اطلاعاتی که زندگی آنها به آن بستگی دارد حاوی خطاست!
از سوی دیگر با توجه به تعریفهای ارائه شده از مدیریت دانش که آن را فرایند کسب و استفاده از منابع که به سبب آن محیطی ایجاد میشود که اطلاعات همواره در دسترس افراد خواهد بود و افراد میتوانند دانش را کسب کرده و به اشتراک بگذارند و از اطلاعات موجود برای توسعه دانش خود استفاده و دانش خود را به نفع سازمان به کار گیرند.
رابطه اخلاق با مدلهای مدیریت دانش در مقالهای دیگر گوستا و همکارانش (Costa & Silva, 2007) به بررسی معضلات اخلاقی که در دانش سازمانی وجود دارد و اهمیت اعتماد برای کاهش این معضلات میپردازند.