چکیده:
اﯾﻦ ﺟﺴﺘﺎر ﺑﻪ ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﺗﮑﺮار از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﻠﻢ ﺑﺪﯾﻊ، در ﻏﺰﻟﯿﺎت ﺣﺎج ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﯽ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ، ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻧﻮرﻋﻠﯽ ﺷﺎه اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﺗﮑﺮار ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه و ﻣﻬﻤﯽ را در اﯾﺠﺎد ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ در اﺷﻌﺎر، اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. اﮐﺜﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺪﯾﻊ ﻟﻔﻈﯽ از دﯾﺪﮔﺎه ﺗﮑﺮار، ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﻤﻖ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺪون ﺗﮑﺮار و ﺗﻨﺎوب، ﻫﯿﭻ ﻧﻮع ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد. در ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، اﺑﺘﺪا راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ و ﺷﻌﺮ و ﻧﺤﻮه ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﯾﻦ دو ﻫﻨﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺳﯿﻘﺎﯾﯽ ﺗﮑﺮار در ﺷﻌﺮ و زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﮐﻠﯽ ﭘﻨﺞ ﮔﺎﻧﻪ، ﺟﻬﺖ اﻧﻮاع ﺗﮑﺮارﻫﺎ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ. ﭘﺲ از آن ﺑﺤﺜﯽ در ﻣﻮرد ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺗﮑﺮار در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﻌﺮ داﺷﺘﻪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﻘﺶ ﺗﮑﺮار در ﻣﻮﺳﯿﻘﯽ ﺷﻌﺮ ﻧﻮرﻋﻠﯽ ﺷﺎه اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ، از دﯾﺪ ﻋﻠﻢ ﺑﺪﯾﻊ ﻣﻮرد ﻧﮕﺮش و ﺗﺪﻗﯿﻖ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﯾﺎدآور ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﻣﻬﻢ ﻧﮕﺎرش این ﻘﺎﻟﻪ، ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻮرﻋﻠﯽ ﺷﺎه اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﻫﺎﻟﯽ ادب و ﺑﻪ وﯾﮋه دوﺳﺘﺪاران ادﺑﯿﺎت و ﺷﻌﺮ ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
خلاصه ماشینی:
"بررسی نقش موسیقایی تکرار در پنجاه غزل اول از دیوان نورعلی شاه اصفهانی سیدحسین مصطفوی دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور مرکز شیراز چکیده این جستار به بحث در مورد نقش موسیقایی تکرار از دیدگاه علم بدیع ، در غزلیات حاج محمد علی اصفهانی، مشهور به نورعلی شاه اصفهانی میپردازد.
او غزلی در مدح حافظ و اشعار حافظ سروده که ابتدایش این است : دلا از نظم گوهر بار حافظ شود هر دم عیان اسرار حافظ (غزل ٧٩) نور علی شاه زمانی به تربیت و ارشاد مریدان پرداخت که قریب به شصت سال ، بوی عرفان و تصوف به مشام ایرانی نرسیده بود، چون که از اواسط سلطنت شاه سلطان حسین صفوی تا اواخر حکومت کریم خان زند، مشوش بودن امور مملکت و غفلت پادشاهان و اولیای دولتی از عوالم اخروی، حال و مجالی برای مردم باقی نگذاشته بود که به خیال راه حقیقت و طریقت باشند.
تکرار از دیدگاه علم بدیع : در حقیقت آرایه هایی چون جناس و سجع ، ردالصدر علی العجز، ردالعجز علی الصدر، قلب ، تشابه الاطراف ، طردوعکس ، التزام - یا اعنات ، هم صدایی و هم حروفی، تکریر و تتابع اضافات – به عنوان نوعی هم صدایی در مصوت e- بر اساس تکرار واج ها، یا تکرار کلمات و جملات بنا گردیده اند و نقش عمده ای، در به وجود آوردن موسیقی درونی شعر دارند.
تکرار در شعر نورعلی شاه در این مقاله تکرار از دیدگاه علم بدیع ، مورد بررسی قرار میگیرد، اما هدف از نگارش این مقاله ، نام گذاری انواع تکرار به شیوه مرسوم کتب بدیعی نیست ، بلکه منظور بررسی نقش تکرار به عنوان یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده موسیقی شعر است ."