چکیده:
انقلابِ مشروطیتِ ایران در مطبوعاتِ خارج از ایران به درجات بازتابهایی داشت. در بین مطبوعاتِ خارج از ایران جرایدِ منطقة قفقاز انقلاب مشروطیت را از وجوهِ گوناگون مورد توجه قرار دادند. یکی از مهمترین نشریات قفقاز در ربع اولِ قرن بیستم میلادی هفتهنامة طنزِ ملانصرالدین بود که تحولات انقلاب مشروطة ایران را در مقیاسی نسبتاً وسیع منعکس میکرد. بهرغمِ انعکاسِ گستردة تحولاتِ ایران در ملانصرالدین و تأثیر آن بر سپهر سیاسیِ ایران و نیز بر تعدادی از نویسندگان و نشریاتِ ایران در دورة مشروطه هنوز دربارة بازتابِ تحولاتِ مشروطهخواهیِ ایرانیان در این نشریه پژوهش درخور اعتنایی در زبان فارسی انجام نشده است. پژوهش حاضر، در پیِ بررسیِ چرایی و چگونگیِ انعکاسِ اخبارِ تحولات مشروطیتِ ایران در هفتهنامة ملانصرالدین است. یافتههای پژوهش نشان میدهد سردبیر، نویسندگان و کاریکاتوریستهای ملانصرالدین تحولات ایران را به دلیلِ سیاستِ کلانِ هفتهنامه در حمایت از جنبشهای سیاسیِ سرزمینهای اسلامی، حضورِ گستردة مهاجرانِ ایرانی در قفقاز و نیز پیوندهای قومیِ برخی از نویسندگانِ ملانصرالدین با ایرانیان مورد توجه قرار دادند. ملانصرالدین، انقلاب مشروطة ایران را از منظرِ مفهومِ مشروطه در بینِ گروههای فرودستِ جامعة ایران، آسیبشناسیِ رفتارِ مشروطهخواهان، موانعِ تحققِ آرمانهای مشروطیت در ایران و نتایجِ انقلابِ مشروطه بازتاب داده است.
Iranian Constitutional Revolution of Iran in the foreign press that was reflected to some degree. Among the foreign press of various aspects of the Constitutional Revolution of Iran press Caucasus region were considered. One of the most important issues of the Caucasus in the first quarter of the twentieth century Molla nasreddin week was completed in various formats such as editorials, essays, reports, notes, cartoon and notifications Constitutional Revolution of Iran was reflected in a relatively large area. Reflecting the Constitutional Movement in Iran Molla Nasreddin it into one of the most famous and most influential weekly magazines Iran became the constitutional period. This research aims to investigate why and how coverage Constitutional Movement in Iran Molla Nasreddin is completed in a week.respectively. Molla Nasreddin, the Iranian Constitutional Revolution from the perspective of the constitutional concept of the underclass in Iran, pathological behavior, constitutionalism, constitutional obstacles to the realization of the Constitutional Revolution in Iran, and the results are reflected in various formats.
خلاصه ماشینی:
بهرغم انعکاس گستردة تحولات ایران در ملانصرالدین و تأثیر آن بر سپهر سیاسی ایران و نیز بر تعدادی از نویسندگان و نشریات ایران در دورة مشروطه، هنوز دربارة بازتاب تحولات مشروطهخواهی ایرانیان در این نشریه پژوهش درخور اعتنایی در زبان فارسی انجام نشده است.
تنها تحقیقی که در زبان فارسی مستقلا دربارة نشریة ملانصرالدین منتشر شده است کتاب ملانصرالدین در تبریز اثر صمد سردارینیاست که متن هشت شماره از ملانصرالدین را که در اواخر 1299ش و اوایل 1300ش در تبریز منتشر شده بود چاپ کرده و یادداشتهایی دربارة مهاجرت جلیل محمدقلیزاده به تبریز، نحوة انتشار مجله در آن شهر، و زندگینامة برخی از نویسندگان مجله به کتاب افزوده است.
بخش دیگری از تحقیقاتی که در زبان فارسی داشتهایم یا بهزبان فارسی ترجمه شده است دربارة نویسندگان و شاعران مجله است که از میان آنها میتوان به صابر و معاصرین او از عباس زمانوف، زبان برای انقلاب؛ هوپهوپ از رحیم رضازادة ملک، فداکاران فراموششدة آزادی از سلامالله جاوید، و چکیدهای از زندگی و افکار جلیل محمدقلیزاده اشاره کرد که دربارة مدیر و سردبیر و شاعر مجله است.
در همین زمینه در یادداشتی با عنوان «گفتوگوی همشهریها» (همشهری اصطلاح تحقیرآمیزی بود که در دورة مشروطه قفقازیها به ایرانیان فرودست مهاجر در قفقاز اطلاق میکردند) توقع دو فعلة ایرانی از مشروطیت نشان داده شده است؛ همشهریهایی که یکی از آنها بهدلیل درخواست اندکی مزد بیشتر از کارفرما سیلی محکمی درجواب دریافت میکند و در گفتوگو با همشهری دیگر از او میپرسد: «پس این مشروطیت کی میخواهد کاری کند که ما از این توسریها و سرکوفتها خلاص شویم؟» (مجلۀ ملانصرالدین 1906: ش 20، 6).
ازدیدگاه ملانصرالدین محدودیتایجادکردن مجلس شورای ملی برای نهاد سلطنت از مهمترین دستاوردهای مشروطیت بود که سبب مخالفت محمدعلیشاه با مشروطه شده بود (مجلۀ ملانصرالدین 1907: ش 5، 3).