چکیده:
یکی از استدلالات برخی از فیلسوفان در نفی قدم نفس بر بدن، استدلال های مبتنی بر امتناع تعطیل و تناسخ است که بر اساس آن، چنانچه نفس پیش از بدن وجود داشته باشد، در آن هنگام یا متکفل تدبیر بدنی مادی است و یا آنکه چنین نیست و حال آنکه حالت نخست به دلیل بطلان تناسخ و حالت دوم به دلیل امتناع تعطیل ناممکن است. ازاین رو، تقدم نفس بر بدن محال است.
این نوشتار ضمن بررسی تقریرهای مختلف و مبانی نظری این استدلال در اثبات حدوث نفس همراه با بدن، در نهایت به نقصان و ناکارآمدی آن در اثبات حدوث نفس همراه با بدن (نفی تقدم آن بر بدن) حکم می راند. مهم ترین دلایل این نقصان عبارتند از: امتناع تعطیل مطلق و نه تعطیل محدود، نیازمندی محدود نفس به بدن تنها در برخی افعال خود، امکان وجود عقلی و مفارقی نفس پیش از حدوث بدن، مشابهت وضعیت نفس در حدوث پیش از بدن با وضعیت آن پس از قطع تعلق از بدن، امکان وقوع تناسخی که به نفی معاد نمی انجامد و امکان تعلق نفوس به ابدان غیرمادی؛ که با روش کتابخانه ای به بررسی موضوع پرداخته و مدعای پژوهش را مبرهن نموده است.
خلاصه ماشینی:
"اما در این میان ، چنانکه سبزواری به این موضوع اشاره نموده ، (ملاصدرا، ١٩٨١، ٨: ٣٦٨ـ ٣٦٧ حواشی)، ممکن است مقصود ملاصدرا از وجود مفارق و عقلی نفوس ، ناظر به اندراج غیر متکثر نفوس در ضمن عقول و مبادی عالیه باشد١ که در این صورت ، باید این پرسش را مدنظر آورد که آیا مقصود ارائه دهندگان استدلال های مبتنی بر امتناع تعطیل ، امتناع حدوث نفسی و تعلقی نفس پیش از بدن بوده یا حدوث عقلی و مفارقی آنها؟ نیست تا جایز باشد که آن اضافه نفسی زایل شود و دوباره اعاده شود و شخص [همچنان ] به حال خودش باشد، بلکه اضافه نفسی مانند [اضافه ] مادی و صوری و سایر حقایق لازم الاضافتی است که نحوه وجود خاص آنها، اضافه را لازم می آورد و مانند «مبدعیت » و «الاهیت » برای آفریننده عالم است که ذات او بالذات موصوف به آنها است .
در این نوشتار صرفا به پاره ای از نقدها در باب نحوه استفاده از مفهوم تناسخ در استدلال های مبتنی بر امتناع تعطیل و تناسخ اشاره میشود و این در حالی است که بنا به بررسی های برخی از پژوهشگران حوزه فلسفه اسلامی، استدلالات ناظر به نفی تناسخ و اثبات بطلان آن که جامع ترین شکل آن از سوی ملاصدرا ارائه شده ، نه تنها هیچ یک وافی به مقصود نیست ، بلکه شواهدی در متون دینی به چشم میخورد که از امکان و حتی وقوع این پدیده خبر می دهد."