چکیده:
یکی از را ههای اثبات زنا، شهادت بر وقوع آن است. شهادتی که مستند و متکی به رویت شاهد
است. کیفیت رویت در شهادت بر زنا در بین فقهای امامیه اختلافی است. مشهور فقهاء، رویت
یاد شده » کالمیل فی المکحله « به صورت خاص را معتبر م یدانند که در لسان فقها از آن با تعبیر
است. بر خلاف این دیدگاه، محقق خویی م یگوید صرف دیدن ملازمات عرفی زنا برای شهادت
بر وقوع آن کفایت م یکند. بسیاری از فقهاء معاصر نیز از نظر محقق خویی پیروی کرد هاند. البته
عد های در این مسئله قائل به تفصیل شده و بیان داشت هاند که باید بین زنای موجب رجم و
زنای موجب جلد تفاوت گذاشت. در اولی بر خلاف مورد دوم، صرف دیدن ملازمات عرفی کافی
نیست و نیازمند رویت خاص است. در این مقاله ضمن بررسی نظرات مختلف، با تکیه بر روایات
این باب و مویداتی که به تفصیل بیان شده، قول مشهور فقهاء در اعتبار رویت به صورت خاص
ترجیح داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"(کلینی، الکافی 184:7) ب) روایاتی که در آنها از ماده «رأی» استفاده نشده است: یک _ معتبره ابی بصیر: «معتبرة أبی بصیر قال: قال أبو عبد الله ع لا یرجم الرجل و المرأة حتی یشهد علیهما أربعة شهداء علی الجماع و الإیلاج و الإدخال کالمیل فی المکحلة؛ امام صادق (ع) میفرماید: هیچ زن و مردی رجم نمیشوند مگر اینکه چهار نفر شاهد علیه آن زن و مرد بر جماع و ایلاج و إدخال (همانند میله در سرمهدان) شهادت بدهند».
شیخ مفید در ادامه این عبارت میفرماید: «فإن شهدوا علیه بما عاینوه من اجتماع فی إزار و التصاق جسم بجسم و ما أشبه ذلک و لم یشهدوا علیه بالزناء قبلت شهادتهم و وجب علی الرجل و المرأة التعزیر حسب ما یراه الإمام من عشر جلدات إلی تسع و تسعین جلدة، و لا یبلغ التعزیر فی هذا الباب حد الزناء المختص به فی شریعة الإسلام؛ اگر شهود شهادت دهند که آن شخص را در حالی که در یک پوشش [با یک زن] اجتماع کرده بود و جسم هر دو به هم چسبیده بود، مشاهده کردیم یا عبارتهایی شبیه آن به کار ببرند، بدون اینکه بر زنا شهادت بدهند، شهادتشان پذیرفته میشود و بر آن مرد و زن به هر مقدار که نظر امام باشد، از ده ضربه شلاق تا نود و نه ضربه، تعزیر واجب است.
به جز آن، روایتی داریم که با این تفصیل مخالف است و رؤیت به صورت مخصوص را در مطلق شهادت بر زنا معتبر میداند و آن صحیحة حریز از امام صادق (ع) است که حضرت میفرماید: «و لا تقبل شهادتهم حتی یقول أربعة رأینا مثل المیل فی المکحلة؛ شهادت شهود پذیرفتنی نیست مگر اینکه چهار شاهد بگویند همانند میله در سرمهدان دیدیم»."