چکیده:
پس از فروپاشی دستگاه خلافت عباسی و تاسیس دولت ایلخانان در ایران، شیعیان در شهرهای ایران و عراق با آزادی عمل بیشتر به اجرای مراسم و مناسک مذهبی خود پرداختند. آنها به کمک خواجه نصیرالدین طوسی و عالمان شیعه در عراق برای جلوگیری از ویرانی مقابر متبرکه در عتبات عالیات تلاش کردند. از آن پس عالمان شیعه، با نفوذ در دربار ایلخانان و نیز نگارش رسالهها و برگزاری مجالس مناظره در روی آوری سلاطین مغول به مقابر اهلبیت: یاری رساندند. دولتمردان و وزیران ایرانی نیز با انجام برنامههای عمرانی در شهرهای مقدس و اجرای مراسم زیارت در این امر، نقشی مهم ایفا کردند. بدین ترتیب در دوره غازان و الجایتو، رونق شهرهای زیارتی بالا گرفت و در کنار بارگاه ائمه‏ شیعه: عمران و آبادی و جنب و جوش علمی، اقتصادی و مذهبی شیعیان و سادات افزایش یافت.
پژوهش حاضر درصدد است ضمن توجه به نقش عوامل موثر بر گرایش ایلخانان به مزارات شیعه، پیامدهای آن را بر روند تحولات بعدی جامعه ایران و همچنین تاثیر آن را بر رویکرد و عملکرد ایلخانان بررسی کند.
این پژوهش نشان میدهد که چگونه با نقشآفرینی عالمان شیعه و دولتمردان ایرانی، ایلخانان مغول نهتنها یکی از دیرپاترین سنتهای مغولی ـ یعنی مخفی نگاه داشتن مدفن بزرگان خود، همچون چنگیز و ایلخانان اولیه ـ را رها ساختند، بلکه سلاطینی مانند غازان و اولجایتو، افزون بر آبادانی شهرهای زیارتی، با ساخت آرامگاههای باشکوه برای خود به رونق فرهنگی و اقتصادی اماکن پیرامون آن و تاسیس بناهای خیریه، مدارس، دارالکتب و... یاری رساندند.
خلاصه ماشینی:
بررسی عوامل مؤثر بر گرایش ایلخانان مغول به مزارات شیعه 1 احمد فضلینژاد 2 چکیده پس از فروپاشی دستگاه خلافت عباسی و تأسیس دولت ایلخانان در ایران، شیعیان در شهرهای ایران و عراق با آزادی عمل بیشتر به اجرای مراسم و مناسک مذهبی خود پرداختند.
این پژوهش نشان میدهد که چگونه با نقشآفرینی عالمان شیعه و دولتمردان ایرانی، ایلخانان مغول نهتنها یکی از دیرپاترین سنتهای مغولی ـ یعنی مخفی نگاه داشتن مدفن بزرگان خود، همچون چنگیز و ایلخانان اولیه ـ را رها ساختند، بلکه سلاطینی مانند غازان و اولجایتو، افزون بر آبادانی شهرهای زیارتی، با ساخت آرامگاههای باشکوه برای خود به رونق فرهنگی و اقتصادی اماکن پیرامون آن و تأسیس بناهای خیریه، مدارس، دارالکتب و...
ابنبطوطه که در اواخر دورۀ ایلخانان به عراق و ایران تا ماوراءالنهر و شرق آسیا سفر کرده، از حرم امام علی( در نجف و شور و حیات جمعیت زائران در آنجا، توصیفی درخور توجه ارائه داده است: از جمله آنکه در شب بیست و هفتم رجب که «لیلة المحیا» مینامند، عراقیان و خراسانیان و فارسیان و رومیان، گروهگروه سیتن و چهلتن بعد از نماز خفتن در آنجا گرد میآیند و بیماران افلیج و زمینگیر را روی ضریح مقدس میگذارند و خود به نماز و ذکر و قرآن و زیارت مشغول میشوند و چون پاسی از شب گذشت، همۀ مریضها که شفا یافته و صحیح و سالم گشتهاند برخاسته، ذکر «لاالهالا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» میگوینــد و ایـــن حکایت در میان آنان به حد استفاضه رسیده و گرچه من خود آن شب را درک نکردم، داستان آن را از اشخاص مورد اعتماد شنیدم ...