چکیده:
حق دولتها در حمایت دیپلماتیک از اتباع خود که در دیگر کشورها آسیب دیدهاند، به شرط احراز تابعیت و طی طریق مراجع داخلی و ارتکاب فعل متخلفانة بینالمللی، مسلم است. لیکن، امکان حمایت دیپلماتیک از دارندگان تابعیت مضاعف در کشور متبوع دیگر شخص و استناد به نقض حقوق بشر شخص حمایتشده از مسائلی است که در رویههای بینالمللی در مسیر تثبیت قرار دارد. بازداشت و محکومیت خانم نازنین زاغری تبعة ایرانی- انگلیسی در ایران و اعمال حمایت دیپلماتیک بریتانیا از وی و احتمال اقامۀ دعوا در دیوان بینالمللی دادگستری، دوباره موضوع قاعدۀ تابعیت غالب شخص حمایتشده و استناد به حقوق بشر را، بهعنوان مبنای حمایت دیپلماتیک، مطرح کرده است. در این پژوهش، که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، ادلة توجیهی دولت بریتانیا در اعمال حمایت دیپلماتیک از خانم زاغری بر مبنای تابعیت غالب و حقوق بشر بررسی شده و به استناد مقررات داخلی تابعیت و منع سوءاستفاده از حق و استاپل مورد نقد قرار گرفته است. همچنین، مذاکرات سیاسی با بریتانیا بهمنظور حل موضوع یا خروج ایران از پروتکل پذیرش اجباری صلاحیت دیوان بینالمللی دادگستری منضم به کنوانسیون روابط کنسولی پیش از طرح دعوا در دیوان بینالمللی دادگستری، پیشنهاد میشود.
State right to exert diplomatic protection of its nationals, who have been harmed in other countries, is an incontestable subject matter, provided that they prove their nationality, exhaustion of local remedies, and commit internationally wrongful acts. However, the possibility of diplomatic protection of those with dual nationality in other subject country and resort to human rights of the protected individual is among issues that have been well-established in international practice. Detention, trial, and condemnation of Mrs. Nazanin Zaghari, an Iranian-British Subject, in Iran and UK diplomatic protection of her, and the probability of UK litigation in ICJ once again raised the question of dominant nationality of protected individual and resort to human rights as a basis for diplomatic protection. In this survey, conducted by a descriptive-analytical method, Britain justifications for diplomatic protection of Mrs. Zaghari on the basis of dominant nationality and human rights have been investigated and it has been criticized based on national regulations of Iran in the context of nationality and the principle of prohibition of abuse of rights and estoppel. Additionally, political negotiations with Britain to solve the dispute or Iran withdrawal from the protocol on compulsory admission of ICJ jurisdiction annexed to Vienna Convention on Consular Relations before filing a lawsuit before ICJ can be considered as possible solutions.
خلاصه ماشینی:
بريتانيا مدعي است خانم زاغري هرچند با گذرنامۀ ايراني به ايـران سـفر کـرده ، لـيکن تابعيـت غالب وي تابعيت بريتانيـايي اسـت و دلايـل متعـددي را در ايـن خصـوص ذکـر کـرده اسـت (٨-٧ :٢٠١٧ ,Dugard) همچنين ، بريتانيا ادعا دارد با آنکه اصولا صلاح نمي بيند تا از اتباع داراي تابعيت مضاعفي که دولت پذيرنده ، ديگر دولت متبوع شخص است حمايت ديپلماتيـک بـه عمل آورد، ليکن در موارد خاص به جهات حقـوق بشـري از اتبـاع مضـاعف کـه تابعيـت غالـب آنهـا بريتانيايي است ، حمايت ديپلماتيک خواهد کرد (b٢٠١٩ ,GOV.
تنش حقوقي و سياسي ناشي از بازداشت و محکوميت خانم زاغري و حمايت ديپلماتيک از وي اين احتمال قوي را به دنبال دارد که بريتانيا در ديوان بين المللي دادگستري دعوا اقامه کنـد و چون دو دولت ايران و بريتانيا پروتکل پذيرش صلاحيت اجباري ديوان بين المللي دادگسـتري منضم به کنوانسيون روابط کنسولي ١٩٦٣ وين را تصويب کرده اند(٢٠١٩ ,UNTC)، در صـورت احراز تابعيت غالب بريتانيايي خانم زاغري، ديوان اعـلام صـلاحيت کـرده و بـه مسـائل مـاهوي مربوط به نقض حقوق بشر و فقدان دادرسي منصفانه خواهد پرداخت .
"Review of ICJ Judgments in the Field of Diplomatic Protection from a Human Rights Perspective (Considering the Cases of Barcelona Traction, LaGrand Brothers, Avena and Other Mexicans Nationals)" Journal of the Bar Association 39-40 (11): 41–66 (In Persian).