چکیده:
بهرغم پژوهشهای بسیاری که در مورد سلامت معنوی در طول دهههای گذشته انجام شده است، همچنان پرسشهای بنیادینی در این حوزه وجود دارد که توافقی در پاسخ به آنها دربین نخبگان و متخصصان این رشته وجود ندارد. ریشهایترین این مسائل، تعریفناپذیری واژه «معنویت» و به تبع آن «سلامت معنوی» است. از آنجا که ما برای دستیابی به دانش سلامت معنوی، ناگزیر از تعریف آن هستیم و تازمانی که مفهوم سلامت معنوی برای ما روشن نشود، پرسشهای بنیادین دیگر نیز بیپاسخ خواهد ماند، لذا یکی از راهحلهای این مسأله، تعریف سلامت معنوی در قالب یک نظام فکری کلانتر و یا یک دین است.
این مقاله برآن است با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با بهرهمندی از قرآن کریم و روایات معصومین علیهمالسلام، به تبیین مفهوم سلامت معنوی و ابعاد آن بپردازد. اگرچه واژه معنویت و سلامت معنوی در قرآن و روایات نیامده ولی مفهوم و ویژگیهای سلامت معنوی را در قالب تعبیر قرآنی قلب سلیم میتوان یافت. در واقع قلب، مرز ممیز انسان از حیوان و مرتبهای از حقیقت نفس است که گرایشهای متعالی، ادراکات حضوری، تفکرات و تأملات عقلانی، احساسات و عواطف درونی و اراده انسانی منتسب به اوست. قلب به خاطر این ویژگی وساطتی که میان روح و نفس حیوانی دارد، میتواند علوم و معارف الهی را از عالم ملکوت دریافت نماید. از منظر قرآنکریم و روایات، قلب سلیم و به تبع آن سلامت معنوی در سه بعد سلامت عقلانی و معرفتی، سلامت احساسی و عاطفی و سلامت رفتاری قابل تبیین است.
Background: Despite numerous studies regarding spiritual health over the past decades, there are still many fundamental questions on this topic and there is no agreement regarding the responses among the elites and experts of this field. The definition of “spirituality” and thus, “spiritual health” are the main issues in this field.
Methods: This article is based on analytical descriptive assessment and by sharing the infallible holy Quran and Hadiths, describes the concept of spiritual health and its dimensions.
Results: Although the word “spirituality” and “spiritual health” are not mentioned in the Quran and Hadiths, the concept and features of spiritual health however, can be found in the pattern of Quranic interpretation of a peaceful heart. Actually, the heart is the border between the animal soul and human soul and the degree of self-truth that transcendental tendencies, perceptions of a person, mental thinking, emotions and inner feelings and human needs, are attributed to it.
Conclusion: From the point of the holy Quran and hadiths, the peaceful heart can be explained in several dimensions: mental, wisdom, and emotional health, soulful health and behavioral health.