چکیده:
در تاریخ ایران ، مساله برخورداری اجانب از امتیاز قضاوت کنسولی یا همان کاپیتولاسیون ، همواره از حیث حقوقی و سیاسی دارای اهمیت بوده است . اما در هر عصری از اعصار تاریخ ایران با نگاهی متفاوت به آن نگریسته اند. به نظر می رسد که خیلی وقت ها مداخله کارگزاران بیگانه در امور داخلی ایران یا تعدی آنان در حق ایرانیان ، به پشتوانه همین امتیاز بوده است . تصویب لایحه مصونیت مستشاران نظامی آمریکایی در ایران ، از مهم ترین زمینه های شکل گیری انقلاب اسلامی و پیدایش مقاومت سیاسی علیه رژیم پهلوی بود. این مقاله در صدد است که با نگاهی به سیر تاریخی کاپیتولاسیون در ایران ، به بررسی پیامدها و مقاومت ها و جریان لغو آن در دوره پهلوی اول و نیز تصویب آن در مجلس شورای ملی عصر پهلوی دوم و قیام تاریخی امام خمینی (ره ) در اعتراض به آن بپردازد. اساس نگارش این مقاله بر مطالعات کتابخانه ای است .
خلاصه ماشینی:
"در بیان چرایی مخالفت باور نکردنی برخی از نمایندگان مجلس با لایحه کاپیتولاسیون ، اگر نگوییم آنها با خط دهی اسدالله علم و به دلایل سیاسی مربوط به درون حاکمیت و ارتباط های بیرونی رژیم ، آن مخالفت ها را اظهار کرده اند، می توان احتمال داد که آن مخالفت ها با کاپیتولاسیون با اطلاع و دستور شخص شاه صورت گرفت تا به آمریکایی ها وانمود کند که اعطای چنان امتیازی به ایشان چندان بی هزینه هم نیست و دولت ایران برای دادن چنین امتیازهایی متحمل هزینه های سیاسی نیز در داخل کشور می گردد.
تا اینجای کار مشکل خاصی در پیش روی منصور نبود و مخالفین نیز منحصر به همین افرادی بودند که از آنها یاد شد، در این مرحله گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به اجازه استفاده مستشاران نظامی آمریکا در ایران از مصونیت ها و معافیت های کنوانسیون وین در دستور کار مجلس قرار گرفت ، در حقیقت ، لایحه الحاق ایران به کنوانسیون وین را نخست از تصویب گذرانده بودند تا پس از آن ، لایحه کاپیتولاسیون مورد بررسی قرار گیرد و اگر فقط مباحث در حد الحاق ایران به کنوانسیون وین بود، شاید مسئله ای روی نمی داد."