چکیده:
این مقاله به بررسی «تساهل و تسامح» اسلامی و مقایسه آن با «تولرانس» در مسیحیت جدید میپردازد. اندیشه تولرانس(تساهل و مدارا)ی مسیحی، با رویکرد کنونی خود به قرن شانزدهم و هفـدهم میلادی باز میگردد و زاده تحوّلات نهضت اصلاح دینی است؛ پس از دولتی کردن مسیحیت به وسیله کنستانین و بر پایی دادگاههای تفتیش عقاید و سختگیری بر منتقدان و کشتن بسیاری از روشنفکران. لذا ازاینرو، تساهل مسیحی در این مفهوم «بر دین» است، نه « در دین»؛ یعنی خارج از حوزه مسیحیت بوده و زاده ضرورت اجتماعی و سیاسی است. در مقابل، اندیشـه تساهل و مدارای اسلامی، ریشه در قرآن، سنّت و احـادیث امامان معصوم علیه السلام دارد و اکثر مکاتب اسلامی، به تساهل و تسامح با تفسیری متفاوت از تولرانس غربی معتقد هستند، یا کلیات آن را باور دارند. این مقاله، درصدد رسیدن به این واقعیت است که خاستگاه و وجوه تساهل در اسلام، نسبت به تولرانس مسیحی، تفاوتهایی اساسی دارد و مقوله تساهل و تسامح، نه بر دین(عرضی)، بلکه در دین(ذاتی دین) تفسیر میشود.
This paper examines the Islamic view of "tolerance" and compares it with "tolerance" in the view of modern Christianity. The present view of Christian tolerance dates back to the sixteenth and seventeenth centuries and is the result of the changes brought by the religious reform movement after the officialization of Christianity by Constantine، setting up the courts of doctrinal inquisition، taking a rigid attitude towards critics and assassinating many intellectuals. Accordingly، Christian tolerance was used in this sense of “on religion"، not "in religion"، i.e. outside the realm of Christianity and the result of social and political necessity. In contrast، the idea of tolerance in Islam has its roots in the Qur'an، Sunna and the hadiths of the infallible Imams. Most Islamic schools offer a different interpretation of tolerance from that of Western tolerance or its universal ideas. The present paper seeks to establish the fact that the origin and levels of tolerance in Islam are fundamentally different from those of Christianity، and the issue of tolerance is not interpreted as on religion (casual) but as in religion (inherent character of religion).
خلاصه ماشینی:
"<H3>الف: تساهل و تسامح در اسلام</H3> برای بررسی خاستگاه و مقبولیت یا عدم مقبولیت «تساهل و تسامح» در اسلام، باید به قرآن کریم و روایات پیامبر و امامان(، به عنوان مهمترین منبع أخذ احکام عملی و اعتقادی مسلمانان، رجوع کرد.
از جمله: ـ اخلاق پسندیده(خلق عظیم): خداوند پیامبر اسلام را به اخلاق پسندیده و افعال حمیده توصیف میکند، چنانکه میفرماید: «وإنک لعلی خلق عظیم»(قلم: 4)؛ توصیف پیامبر اکرم( به خلق پسندیده، لازمهاش این است که با مردم با تساهل و تسامح رفتار نموده، از خطا و زلل آنان درگذرد(خالد، 1390، ص 98).
با بررسی آیات قرآنی فوق، به این نتیجه میرسیم، گرچه تساهل و تسامح در قرآن کریم، بیان نشده است، اما میتوان به زیر مجموعهها و مفاهیم مترداف آن دست یافت که به نوعی، گویای اشعار قرآن به قبول برخی از وجوه تساهل و تسامح یا همان مدارا با مردم است.
دیگری، تساهل و تسامح، به عنوان یک فضیلت اخلاقی و تعامل با مردم که جایگاه ارزشی آن در فرهنگ اسلامی مورد اتفاق همگان است؛ یعنی هم از منظر درون دینی اسلام، قابل دفاع است و هم در تعامل با سایر ادیان و مکاتب خارج از اسلام(منظر برون دینی) دست یافتنی است(فرزانهپور و بخشایشی، 1390، ص 48).
در حالی که تساهل و مدارای اسلامی، تاریخی به قدمت دین اسلام دارد و در دو حوزۀ درون دینی و برون دینی اسلام، دست یافتنی است و برای هرحوزه، میتوان به نصوص وحیانی و روایی استناد جست(فرزانهپور و بخشایی، 1390، ص 169)."