چکیده:
اقبال در مثنوی اسرار خودی، از عناصر بیانی مختلفی، بخصوص تشبیه، برای بیان اندیشهها و مفاهیم و معانی اندرزگونه ی خود بهره جسته است. این جستار بر آن است تا از طریق استفاده از جامعه آماری، ساختارهای تشبیهی موجود در اسرارخودی اقبال را مشخص و انواع تشبیهات و عناصر تشکیل دهنده ی آن ها را باز نماید. مبنای این مقاله از جهت ساختاری بر اساس معرّفی و تحلیل انواع تشبیهاتاز جهت عناصر و موّاد بکار رفته، حسی و عقلی بودن طرفین، فشردگی و گستردگی ساختارتشبیهات، مفرد و مرکب بودن طرفین، شکل و وجهشبهدر اسرارخودی ، استوارگردیده و روش کار بر پایه ی توصیف و تحلیل دادهها، از دیدگاه اسلوبهای بلاغت است. ضمن اینکه در پایان، بر اساس جداول آماری، جایگاه انواع تشبیه در اسرارخودی اقبال نشان داده شده است. با انجام این پژوهش در مییابیم که تشبیه در اسرار خودی از عناصربیانی مهم برای بیان اندیشههای اقبال بوده و در اشکال مختلفی به کار رفته است.
خلاصه ماشینی:
نقد و بررسي تشبيه در مثنوي اسرارخودي اقبال لاهوري دکترعباس نيکبخت * محمد انصاري پويا** چکيده : اقبال در مثنوي اسرار خودي، از عناصر بياني مختلفي، بخصوص تشبيه ، براي بيان انديشه ها و مفاهيم و معاني اندرزگونه ي خود بهره جسته است .
مبناي اين مقاله از جهت ساختاري بر اساس معرفي و تحليل انواع تشبيهات از جهت عناصر و مواد بکار رفته ، حسي و عقلي بودن طرفين ، فشردگي و گستردگي ساختارتشبيهات ، مفرد و مرکب بودن طرفين ، شکل و وجه شبه در اسرارخودي ، استوارگرديده و روش کار بر پايه ي توصيف و تحليل داده ها، از ديدگاه اسلوب هاي بلاغت است .
با انجام اين پژوهش در مييابيم که تشبيه در اسرار خودي از عناصربياني مهم براي بيان انديشه هاي اقبال بوده و در اشکال مختلفي به کار رفته است .
انسان و متعلقات وي: نگاه خاص به انسان و جايگاه ويژه ي او در جهان بيني اقبال ، يکي از مسائل مهم دراسرارخودي است که در شيوه بيان حقايق انساني مؤثر بوده است و در بسياري از ابيات به خوبي خود را نشان مي دهد: انسان (مخاطب ) به طاير/ مشبه پر زن و از جذب خاک آزاد باش همچو طاير ايمن از افتاد باش (اقبال ،١٣٩٠: ٦٢) مشبه به / تشبيه حکمت به ساقي مدتي ميناي او در خون نشست ساقي حکمت به جامش مي، نبست (همان : ٦٣) ٦ـ ٢.