چکیده:
قرآن کریم موضوع امامت حضرت ابراهیم (ع) را در آیة 123 سورة بقره مطرح کرده است، که به علت اهمیت این موضوع، مناسبت آن با سورة بقره بررسی شده است. مقاله پیش رو ضمن تاریخگذاری سورة بقره، با بهرهگیری از گزارههای درونمتنی شامل سیاق، غرض آیات و محورها، موضوعات مشابه با سورة قبلی، و گزارههای برونمتنی شامل گزارشهای سیره، روایات ترتیب نزول و اسباب نزول، مقطع زمانی نزول آن را در ابتدای ورود پیامبر به مدینه (قبل از جنگ بدر) که دوران تشکیل حکومت اسلامی و استقبال مردم از دین اسلام بود، بهدست آورده است. و در ادامه با بررسی امامت حضرت ابراهیم (ع) و تشریح مناسبت آن با شرایط و مقتضیات تاریخی زمان نزول سورة بقره، در نهایت به این نتیجه رسیده است که جهت این آیات، پایهگذاری اسلام به دست حضرت ابراهیم (ع) میباشد که به جاودانه شدن دین اسلام منتهی میشود.
The Holy Qur’an has brought up the Imamate of Prophet Abraham (A.S.) in verse 123 of Sūrat al-Baqara; so، due to the importance of this issue، its proportion to Sūrat al-Baqara is examined here. While dating Sūrat al-Baqara، the present article، with the use of the intra-textual propositions including context، purpose of the verses and topics، subjects similar to previous sūra، and the extra-textual propositions including sīra reports، the traditions about the order of Revelation، and occasion of Revelation، has found out its time of Revelation in the beginning of the Prophet’s (S.A.W.) arrival in Medina (prior to the Battle of Badr)، which was the period of the establishment of the Islamic rule and people’s welcoming Islam. Further on، by studying the Imamate of prophet Abraham (A.S.) and explaining its proportion to the historical circumstances and exigencies of the time of Revelation of Sūrat al-Baqara، it has finally concluded that these verses have been directed toward laying the foundation of Islam by prophet Abraham (A.S.)، which would result in the eternalization of Islam as a religion.
خلاصه ماشینی:
"3. اصول عقاید و مقررات دین اسلام با توجه به اینکه جهت هدایتی این سوره ارائه منشور هدایت اجتماعی است، تاکنون خلافت را بهعنوان چشمانداز هدایت معرفی کرد و سپس آسیبشناسی تحقق خلافت را با بیان جریان بنیاسرائیل پیگیری نمود و در ادامه با ذکر ابراهیم7، نمونهای عینی از موفقیت در تحقق خلافت را بیان کرد و زمینه ورود به مباحث مربوط به اسلام را فراهم ساخت و در اولین گام مباحث مربوط به اسلام، قبله را برای استقلال هویت مسلمانان به سمت کعبه تغییر داد و از آن دفاع کرد و اینک زمان آن رسیده است که با ارائه دستوراتی از احکام فقهی، عقاید و اخلاق اسلامی، در صدد شکلدهی هویت اجتماعی مسلمانان باشد تا مبنای استواری برای پیریزی جامعه دینی در مدینه باشد.
شواهد این مدعا بدین قرار است (همان، 40): 1- سوره مبارکه انفال که دومین سوره مدنی است (سیوطی، 1/10؛ بحرانی، 1/194؛ طباطبایی، قرآن در اسلام، 108؛ همو، المیزان، 13/229)، کمی پس از جنگ بدر (جنگ بدر در هفدهم ماه مبارک رمضان سال دوم هجرت واقع شد) نازل شده و سیاق آیات آن گواه خوبی بر مدنی بودن و نزول آن پس از جنگ بدر است؛ زیرا برخی از اخبار جنگ مزبور را بازگو و مسایل مربوط به جهاد، غنایم جنگی و انفال را بیان میکند (طباطبایی، المیزان، 9/5).
هماهنگی محتوای سورة بقره با فضای نزول با توجه به مدنی بودن سوره بقره و مقطع زمانی نزول آن در مدینه که دوران تشکیل حکومت اسلامی و استقبال مردم از دین اسلام بود، سیر موضوعات این سوره، گواهی از پاسخگویی این سوره نسبت به مهمترین و اصلیترین نیازهای مربوط به شکلگیری نظام اجتماعی اسلام است."