چکیده:
بر اساس تصور رایج، تحولات در نظریههای علمی و فیزیکی در مواضع فلسفی تاثیر گذار بوده و اما در برخی مسائل، فلسفه پیشگام بوده است. یکی از موارد تقدم فلسفه بر علم، بحث حرکت جوهری و نتایج آن است. ملاصدرا (سده15م) حرکت جوهری در درون اشیاء را در زمانی به اثبات رساند که هنوز آشکار سازها اتم و ذرات زیر اتم را آشکار نکرده و انواع اتم و تبدیل آنها به یکدیگر در فیزیک کوانتوم به اثبات نرسیده بود. صدرا، با اثبات حرکت جوهری نتیجه گرفت که زمان، موجود مستقلی نیست، بلکه وجودش در حرکت است و هریک از اشیاء با حرکت جوهری خود، زمان مخصوص به خود دارند. از آنجایی که هدف حکمت متعالیه و فلسفه بیان کمّی نبود در همین جا متوقف ماند. بیش از چهار سده گذشت تا ساختار فیزیک کلاسیک مبنی بر زمان و مکان مطلق فروپاشید و در فیزیک نسبیت، نسبت زمان و ابعاد با سرعت حرکت محاسبه شد. این پژوهش، از دستاوردهای فیزیک نسبیت در ادامه بحث زمان و ابعاد در عالم مثال استفاده کرده و از انبساط زمان و انقباض ابعاد (انقباض لورنتس) در متحرکهای سریع، برای تبیین کندی زمان در عالم مثال و انبساط ابعاد زمینی برای موجودات مثالی بهره جسته است و نتایج آن را همسو با منابع نقلی و روایی یافته است.
خلاصه ماشینی:
پديدارشناسي زمان و فضاي مثالي در حکمت متعاليه و فيزيک نسبيت نفيسه مصطفوي تاريخ دريافت :١٣٩٥/٣/٤ تاريخ پذيرش:١٣٩٥/٩/٣ چکيده بر اساس تصور رايج ، تحولات در نظريه هاي علمي و فيزيکي در مواضع فلسفي تأثير گـذار بـوده و امـا در برخي مسائل ، فلسفه پيشگام بوده است .
صدر الدين ١٣٧٩ ،ج ٢٧٠:٩ و همان : ج ٥: ٢٥٩ Knowledge, No. 75/1–autumn and winter2016-2017 Knowledge, No. 75/1–autumn and winter2016-2017 Knowledge 193 پديدارشناسي زمان و فضاي مثالي در حکمت متعاليه و .
Nafise Mostafavi خميني ، ميزان حرکت جوهري افراد در عالم مثال را متفاوت دانست ، منتها کساني که در اين عالم ، مطالب عقلاني و فضايل کسب کردند، راه برزخيشان کوتاه است و زود به عالم تجـرد عقلاني ميرسند وسير برزخي آنها کمتر است وحرکت جوهري برزخيه تنـدتر و سـريع تـر صورت مي گيرد؛ چون به معاونت کسب فضايل عقلانی برای نیل به خلعت تجرد عقلانی علاوه بر حرکت جوهري، ابدان مثالي داراي حرکت مکاني نيز هستند وبديهي اسـت کـه ماده لطيف داراي حرکت سريع باشد.
قوانين فيزيک نسبيت براي نسبت زمان و حرکت بنابر محاسبات لورنتس و انيشتين ، اگر متحرکی با سرعت v حرکت کند،زمان برای او به اندازة 1 طولانيتر خواهد بود که اتساع زمان نام دارد ( در اين معادله C سرعت (رجوع شود به تصویر صفحه) نور يعني سيصد هزار کيلو متر در ثانيه است ).
١٩٧ نفيسه مصطفوي البته مطابق اين فرمول اگر سرعت متحرک، همان سرعت نور باشد، زمان براي او ايستاده است و ديگر زماني نميگذرد.