چکیده:
وزیر در اداره امور سیاسی در دورهی سامانی نقشی پر اهمیت داشت. به خصوص اگر امیر فرد خردسالی بود، نقش وزیر بارزتر میشد. به جرات میتوان گفت بقای بیشتر امیران سامانی به جایگاه وزیر بستگی داشته و اگر وزیر توانمند نبود و نمیتوانست بر امور سیطره یابد و یا اگر در مقابله با دشمنان ضعف از خود نشان میداد، حکومت امیر سامانی دوام زیادی نمییافت. مقاله حاضر بر آن است که با رویکردی توصیفی تحلیلی به بررسی نقش سیاسی وزرا در دوره سامانی و بررسی عملکرد سیاسی وزرای سامانی با نگرش کارکرد گرایانه بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین هنگامیکه ابوالحسن سیمجوری میخواست از فرصت کشته شدن ابوالحسین عتبی استفاده کند و به خراسان برود و در آنجا فتنهای ایجاد کند، وزیر ابوالحسن مزنی علاوه بر قهستان، اقطاعات زیادی به او داد و به او گفت: «اگر صدق وعده و صفای عقیده او ظاهر شود»، به اقطاعات او اضافه شده و اکرام بیشتری به او خواهد شد و با این روش از فتنه انگیزی سیمجور در حکومت جلوگیری کرد (میرخواند، 1375: 4/566).
روابط بین سامانیان و آلبویه از هنگام تشکیل حکومت آلبویه چندان دوستانه نبود، ابوجعفر عتبی با ابوالفضل عمید وزیر رکنالدوله مکاتبه کرد: «ابوالفضل شاد گشت و هر دو وزیر اندر ایستادند و وحشتها که میان بوئیان و سامانیان بود برداشتند و کارها بگشاد و حربها برخاست و کارها نظام گرفت و آلبویه متابعت منصور بن نوح کردند و مزاحمت نکردند و فسادها از مملکت برخاست و مردان بیارامیدند و هر سال دویست هزار دینار وظیفت همی آوردند بیرون هدیههای دیگر، از ری و کور جبال بخراسان» (گردیزی،1363: 205).
وزیر به امیر گفت که این مشکلات را احمد بن حمویه ایجاد کرده است و اوست که سپاهیان را تحریک به شورش میکند و اینقدر در گوش نوح خواند تا نوح را با احمد بد کرد و نوح نیز او را به حاکم سپرد و وزیر دستور داد تا وی را در پیش چشم خود (وزیر) آنقدر با چوب زدند تا کشته شد (گردیزی،1363: 340).
چغانی نماینده امیر را که رئیس دیوان لشکر بود به همراه برادر خودش که برای نوح جاسوسی میکرد زندانی کرد و از ابراهیم بن احمد عموی نصر درخواست کرد که برای به دست گرفتن حکومت اقدام کند (ابناثیر،1371: 20/177)."