چکیده:
نیل به عدالت و تعادل در نظام سکونتگاه های روستایی کشور مستلزم بررسی و شناخت منابع و امکانات این سکونتگاه ها است. تحلیل فضایی توسعه، نابرابری و میزان محرومیت نواحی مختلف و اولویت اقدامات را برای ارتقای سطح زندگی مشخص می کند. در پژوهش حاضر با بهره گیری از ۴۱ شاخص مختلف در ابعاد مختلف زیربنایی، اقتصادی، بهداشتی درمانی، فرهنگی - اجتماعی و خدماتی و به کارگیری آن ها در قالب الگو های موریس و تاکسونومی و همچنین روش ضریب تغییرات برای تعیین میزان پراکندگی شاخص ها به تحلیل نابرابری فضایی توسعه روستایی بین ۷ دهستان شهرستان صحنه در سال ۱۳۹۰ پرداخته شده است. نتایج هر دو الگوی به کار گرفته شده به صورت یکسان نشان دهنده وجود تفاوت در سطح توسعه دهستان ها و قرارگیری آن ها در سطوح مختلف است؛ به طوری که در هر دو الگو، دهستان گاماسیاب با ضریب توسعه 60/66 در الگوی موریس و 19/20 در الگوی تاکسونومی و همچنین دهستان حر به ترتیب با ضریب توسعه 99/20 و 11/87 بیشترین و کمترین درجه توسعه یافتگی را دارند. بین شاخص ها، شاخص های فرهنگی و اجتماعی با 67/42 و شاخص های اقتصادی با 03/53 به ترتیب کمترین و بیشترین ضریب تغییرات را دارند. تفاوت ضریب توسعه به تفکیک شاخص ها، بیان کننده وجود تفاوت در سطح توسعه دهستان ها از جنبه شاخص ها و لزوم انتخاب رویکردهای مناسب برای تعدیل این نابرابری ها است. همچنین ضریب همبستگی بین جمعیت و تعداد روستاهای دارای سکنه با ضرایب توسعه، به ترتیب با 509/0 و 07/0- به دست آمد که نشان دهنده همبستگی مثبت و قوی بین جمعیت و ضریب توسعه یافتگی دهستان ها است.
Achieving justice and balance in rural settlements in the country، calls for review and identifying the resources and facilities in these settlements. Spatial analysis of development، identifies the inequality and deprivation in different areas، then prioritizes the necessary measures to improve the living standards. This study، using 41 different indicators in infrastructure، economical، health-medical، cultural-social and service dimensions، and applying them into Moris and Taxonomy Models، also Changes Coefficient Model for identifying the disparity of indexes; has analyzed the spatial inequality of rural development between the 7 districts of Sahne township in 2011. Results of both models have shown different level of development in districts، and placing them at different levels، so that in both models، Gamasyab district with development Coefficient of 66.60 in Moris Model، and 20.19 in Taxonomy Model، as well as Hor district with Coefficient of development of 20.99 in Moris Model and 87.11 in Taxonomy Model، respectively، show the highest and lowest degree of development. Meanwhile، cultural and Social Indicators with 42.67، and economic indicators with 53.03 score، acquired the lowest and highest variation coefficient. Difference in development coefficient of indicators، proves difference in the level of district development in term of indicators and the necessity to take appropriate approaches to moderate these inequalities. Also، the correlation coefficient between population and number of inhabited villages، with the development coefficients، respectively obtained 0.509 and -0.07، indicating a strong positive correlation between population and District development of districts.
خلاصه ماشینی:
وجود نابرابریهای ناحیهای که رشد ناهمگون و نامتعادل را میان نواحی سبب شده است (زالی سرین دیزج، 1379: 4)، ضرورت بررسی نابرابریها را در نواحی جغرافیایی برای برنامهریزی و اصلاحات با هدف توسعة اقتصادی و اجتماعی نشان میدهد (جمعهپور، 1385: 208) و توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی برای از بین بردن نبود تعادلهای منطقهای است (خاکپور، 1385: 135)؛ ازاینرو شناخت نابرابریهای فضایی و میزان برخورداری نواحی مختلف از امکانات توسعه، یکی از اقدامات ضروری و پایهای برای برنامهریزی مطلوب در سکونتگاههای روستایی در سطح ناحیه است که بر برنامهریزی توسعة این سگونتگاهها و بهبود نابرابریهای ناحیهای و منطقهای مؤثر است.
شهرستان صحنه یکی از شهرستانهای استان کرمانشاه با 220 روستا و جمعیتی معادل 39376 نفر در سال 1390 است که نارساییهایی در ابعاد زیربنایی، اقتصادی، بهداشتی - درمانی، اجتماعی - فرهنگی و خدماتی از جنبة موقعیت و دسترسی دارد؛ ازاینرو، پژوهش حاضر با بهرهگیری از روشهای تحلیل نابرابری تاکسونومی و موریس در پی تعیین سطوح توسعهیافتگی و تحلیل نابرابری فضایی در سطح دهستانهای شهرستان صحنه و رتبهبندی آنها از نظر میزان برخورداری و محرومیت برای استفاده از آن در ایجاد زمینههای توسعة این نواحی در پی پاسخگویی به فرضیههای ذیل است: - دهستانهای شهرستان صحنه از نظر درجة توسعهیافتگی در ابعاد زیربنایی، اقتصادی، بهداشتی - درمانی، اجتماعی - فرهنگی و خدماتی در سطوح مختلفی قرار دارند.
برای بررسی فرضیهها در این پژوهش با بهرهگیری از الگوی موریس و روش تاکسونومی عددی در ابعاد زیربنایی (8 شاخص)، اقتصادی (4 شاخص)، بهداشتی - درمانی (7 شاخص)، اجتماعی - فرهنگی (13 شاخص) و برخورداری (9 شاخص) به بررسی سطوح توسعهیافتگی بین دهستانهای شهرستان صحنه اقدام شده است.