چکیده:
در سالهای اخیر، پایداری اجتماعی بهعنوان یکی از اجزای اصلی توسعۀ پایدار به شکل فزایندهای به رسمیت شناخته شده است. پژوهشهای پیشین دربارۀ توسعۀ پایدار بهطورعمده بر مسائل مربوط به محیطزیست و مسائل اقتصادی متمرکز بودند، اما در اواخر دهههای 1990 و پس از تدوین دستور کار 21 و راهبرد اتحادیۀ اروپا در لیسبون 2000 و جلسۀ شورای اروپا در شهر گوتنبرگ در سال 2001، پایداری اجتماعی در دستور کار مباحث پایداری، یکی از مهمترین ارکان توسعۀ پایدار در شهر و محلات شهر معرفی شده است. هدف این مقاله، سنجش عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی در محلات پراکندهروی شهر (محلۀ شادآباد تهران) است که بر اثر توسعۀ افقی شهر تهران در سالهای اخیر بهوجود آمدهاند. بدینمنظور، از روش تحلیل عاملی و ضریب همبستگی پیرسون در نرمافزار SPSS برای تحلیل دادههای بهدستآمده از تعداد 308 پرسشنامه و برداشت میدانی از محلۀ شادآباد استفاده شده و عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی از دو بعد عینی و ذهنی ارزیابی شدهاند. نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان میدهد که عوامل زمینهای مانند مهاجرت و ناتوانی اقتصادی که از ویژگیهای ذاتی شکلگیری محلۀ شادآباد هستند، در پایداری اجتماعی محلۀ شادآباد نقش اساسی و تعیینکننده دارند. همچنین براساس نتایجی که از تحلیل عاملی بهدستآمده، سطح پایین پنج عامل سرمایۀ اجتماعی، رضایتمندی فردی، رضایت از محله، کنش اجتماعی و حس تعلق در محلۀ شادآباد، بهعنوان عوامل اصلی پایینبودن پایداری اجتماعی محله شناسایی شدند.
خلاصه ماشینی:
سنجش پایداری اجتماعی در محلات پراکنده رو (مطالعۀ موردی: محلۀ شادآباد تهران ) مصطفی توانا* کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشکدة شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران فرشاد نوریان دکترای شهرسازی، معاون پژوهشی پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران ، رئیس قطب علمی شهرسازی و توسعۀ شهری پایدار، دانشیار دانشکدة شهرسازی دانشگاه تهران پذیرش مقاله : ١٣٩٥/٠٥/١٣ تأیید نهایی: ١٣٩٥/٠٩/٠٦ چکیده در سال های اخیر، پایداری اجتماعی به عنوان یکی از اجزای اصلی توسعۀ پایدار به شکل فزاینده ای به رسمیت شناخته شده است .
پژوهش های پیشین دربارة توسعۀ پایدار به طورعمده بر مسائل مربوط به محیط زیست و مسائل اقتصادی متمرکز بودند، اما در اواخر دهه های ١٩٩٠ و پس از تدوین دستور کار ٢١ و راهبرد اتحادیۀ اروپا در لیسبون ٢٠٠٠ و جلسۀ شورای اروپا در شهر گوتنبرگ در سال ٢٠٠١، پایداری اجتماعی در دستور کار مباحث پایداری، یکی از مهم ترین ارکان توسعۀ پایدار در شهر و محلات شهر معرفی شده است .
هدف این مقاله ، سنجش عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی در محلات پراکنده روی شهر (محلۀ شادآباد تهران ) است که بر اثر توسعۀ افقی شهر تهران در سال های اخیر به وجود آمده اند.
بدین منظور، از روش تحلیل عاملی و ضریب همبستگی پیرسون در نرم افزار SPSS برای تحلیل داده های به دست آمده از تعداد ٣٠٨ پرسشنامه و برداشت میدانی از محلۀ شادآباد استفاده شده و عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی از دو بعد عینی و ذهنی ارزیابی شده اند.
مطالعات زیادی در زمینۀ توسعۀ پایدار و مؤلفه های اقتصادی و زیست محیطی انجام شده است ، اما کمتر مطالعه ای را میتوان یافت که تنها پایداری اجتماعی را مدنظر داشته باشد و آن را در محیط شهری بررسی کرده باشد.