چکیده:
اهمیت روزافزون منابع آب شیرین، سهیم بودن بسیاری از کشورها در این منابع و ارزش انکارناپذیر آنها، ایجاب میکند در عملکرد کشورها در بهرهبرداری از این منابع، تامل گردد تا از این طریق، راهی برای مدیریت بحران آب در عرصه بینالمللی یافت شود. عملکردی که نشان دهنده رویکرد حاکمیتی آنها در چگونگی استفاده از منابع آبی مشترک است. در مقاله حاضر به بررسی تاثیر رویکردهای نظری حاکمیت بر بهرهبرداری از رودخانههای مرزی و مشترک با تمرکز بر آسیای مرکزی پرداخته شده است. پرسش اصلی آن است که حق حاکمیت چه تاثیری بر بهرهبرداری از رودخانههای مرزی و مشترک کشورهای آسیای مرکزی بین سالهای 1991-2014 گذاشته است؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه ما این است که اعمال حق حاکمیت محدود سرزمینی، موجب شکلگیری همکاری در بهرهبرداری از رودخانههای مرزی و مشترک در آسیای مرکزی شده است. در مسئله آسیای مرکزی با بررسی قراردادهای منعقده میان این کشورها در ارتباط با مسئله بهرهبرداری از رودخانههای مرزی و مشترک؛ مشخص شد که با ترویج دو اصل بنیادین استفاده منصفانه و معقول و منع ایراد ضرر مهم از مناقشات در میزان و چگونگی بهرهبرداری از منابع آبی کاسته شده و مدیریت بحران آب را با چشماندازی امیدوارکننده روبهرو ساخته است. این مقاله از روش توصیفی- تبیینی بهره گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"در مسئله آسیای مرکزی با بررسی قراردادهای منعقده میان این کشورها در ارتباط با مسئله بهرهبرداری از رودخانههای مرزی و مشترک؛ مشخص شد که با ترویج دو اصل بنیادین استفاده منصفانه و معقول و منع ایراد ضرر مهم از مناقشات در میزان و چگونگی بهرهبرداری از منابع آبی کاسته شده و مدیریت بحران آب را با چشماندازی امیدوارکننده روبهرو ساخته است.
با توجه به این مطالب، این نکته را باید ذکر کرد که در این اصل نیز علاوهبر حقوقی که دولتهای پایین دست برای بهره بردن از آب رودخانه برخوردار هستند، تکالیفی نیز بر عهده دولتهای بالادست نیز گذاشته شده است و این شامل یک رابطه دوطرفه میشود (Piguet, 2000: 10) بهطور کلی میتوان گفت: حاکمیت سرزمینی محدود، امروزه توانسته است، نظر اغلب کشورها و سازمانهای بینالمللی در ارتباط با مسائل آبی و رودخانهای را بهخود جلب کند و کارایی خود را در برخی مسائل نشان دهد.
با وجود مدل دولت-محور مدیریت آب، هنوز هم در منطقه واضح و مشخص است که مدیریت آب تاکنون تحت کنترل اجتماعی-سیاسی دولتها بوده و همچنان ادامه دارد (Abdullaev& Rakhmatullaev, 2015: 849) اما صاحبنظران در این زمینه پیشبینی میکنند که با وجود چالشهای فعلی در تمام سطوح سازمانی، کشورهای آسیای مرکزی، باید به این مسئله توجه داشت که برای بهبود اوضاع، همکاری و توسعه بیشتر، نیاز به تقویت حکومت آب فرامرزی در این منطقه است (Janusz, 2015: 887) از اینرو به اشتراکگذاری و یادگیری در این جنبه از طریق گفتگو بر روی مسئله آب، میتواند بسیاری از مسائل و درگیری بین، افراد، جوامع و ملتها حلوفصل کند."