چکیده:
عفو از صفات جمالیه خداوند است و در میان آدمیان یکی از درخشان¬ترین نشانه¬های بزرگمردی و جوانمردی و از باارزش¬ترین فضیلت¬های اخلاق انسانی به شمارمی¬رود و از سوی همگان به حکم سیره عقلایی مورد توجه و عنایت قرار گرفته است؛ خداوند نیز در آیات بسیاری بر ارزش¬مندی عفو و گذشت تاکید کرده و از صاحبان حق خواسته بر¬خلاف حق و حقوق خویش،از باب انسانیت از خطا و اشتباه دیگری درگذرند. حضرت علی¬(ع)-جایگاه و اهمیت آن را در بین ارزش¬ها همچون تاج خوانده و فرموده: العفو تاج المکارم، (مجلسی، بحار النوار) عفو و گذشت تاج و زینت فضایل اخلاقی است.هدف در پژوهش حاضر واکاوی مفهوم عفو به عنوان رفتاری ارزشی و هنجاری پسندیده ؛ همچنین نقش و تاثیر آن در روابط افراد جامعه و خانواده می¬باشد.
نتایج مطالعات در حوزه قرآن و حدیث نشان می¬دهد عفو و بخشش علاوه برآثار فردی نظیر تهذیب نفس و جلب رحمت خاص خداوندی و آرامش شخصی آثار اجتماعی زیادی همچون ایجاد محیطی سالم، پایداری زندگی اجتماعی، حاکمیت روح صفا و صمیمیت در جامعه و هم¬زیستی مسالمت¬آمیز افراد جامعه را بدنبال دارد.
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی،1374،ج18: 92) (2- اراده قوی: گذشت و بردباری زمانی پسندیده است که انسان توانایی انتقام داشته باشد و قلبش را از کینه و انتقام جویی خالی کند این مطلب از چیزهایی است که بکارگیری آن اراده و تصمیم قوی انسان را بدنبال دارد بنابراین با اراده و تصمیم محکم میتوان بسیاری از ارزشهای اخلاقی همچون عفو و گذشت را در زندگی بکار برد «و لمن صبر و غفر إن ذلک لمن عزم الأمور»(شوری/43) (حقی بروسی، بی تا،ج8: 336، خانی،1372،ج13: 85)* (3- صبر: یکی از ویژگی های رفتاری انسان که موجب گذشت در برابر خطا و جلوگیری از خشم و عصبانیت میشود دارا بودن مقام صبر و گذشت در برخوردها میباشد (حسینی شاه عبدالعظیمی،1363،ج11: 374) (4- فضایل اخلاقی: عفو و بخشش و پاک کردن قلب از کینه و عداوت و دفع بدی با خوبی متناسب با آن مخصوص کسانی است که بهرهای از کمال انسانیت دارند و به اخلاق نیکو و صفات پسندیده آراستهاند بردباری و بخشش هرگاه خلق و خوی آدمی گردد و به صورت ملکه درآید نشان از تعالی روح داشته و برترین مکارم اخلاقی به شمار میآید،.
(نراقی،1386: 22) همچنین در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود« إنا اهل البیت مروتنا العفو عمن ظلمنا: علیکم بالعفو، فإن العفو لا یزید العبد إلا عزا، فتعافوا یعزکم الله» ما خاندانی هستیم که مردانگی ما گذشت از کسی است که به ما ستم کرده است :بر شما باد به گذشت؛ زیرا که گذشت جز بر عزت بنده نمیافزاید، پس از یکدیگر گذشت کنید تا خداوند شما را عزت بخشد(محمدی ری شهری، 1379ج8: 3834) بدین ترتیب، با داشتن روحیه بخشش و نادیده گرفتن خطای دیگران، میتوان محیط سالم و زندگی مسالمت آمیزی را ایجاد کرد؛ بنابرین انسان میتواند در فضای سالم جامعه و خانواده استعدادهای خود را شکوفا کند و به پیشرفتهای مادی و معنوی زیادی برسد؛ و نیز از بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی همچون پرخاشگری، اختلالات رفتاری- عاطفی، بدبینی و لجاجت؛ در سایه بکارگیری رفتار ارزشی عفو جلوگیری کرد."