چکیده:
در سالهای اخیر، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشور و عضویت در شبکههای اجتماعی از طریق گوشیهای تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است. بهرغم همهگیر شدن شبکههای اجتماعی، حضور زنان در این شبکهها و تأثیرات این شبکهها بر زندگی آنان از منظر جامعهشناختی اهمیت دارد. این مقاله ضمن مروری بر فضای مفهومی و برخی از نظریههای مرتبط با پیوند زنان و تکنولوژیهای ارتباطی، نظریة سایبرفمنیسم را نقطة اتکای خود قرار داده و تلاش کرده است نحوة مواجهۀ زنان با شبکههای اجتماعی را بررسی کند. نویسندگان در چارچوب روش کیفی و با تکیه بر نمونهگیری غیراحتمالی هدفمند با تکنیک گلولة برفی، با 15 نفر از زنان خانهدار و شاغل در شهر رشت مصاحبة عمیق انجام دادهاند. یافتههای این مطالعه بیانگر آن است که شبکههای اجتماعی باعث افزایش سطح ارتباطات و روابط اجتماعی زنان و افزایش نسبی مشارکت و نیز آگاهی آنان از مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و آموزشی میشود که بدین ترتیب با نظریههای سایبرفمنیسم مطابقت دارد. نویسندگان معتقدند که وجود مسائلی چون نظام مردسالارانه، فقدان مهارت کافی، نبود احساس امنیت در فضای مجازی، بیسوادی و نداشتن مهارت رسانهای کافی بین زنان، ادعای نظریة سایبرفمنیسم درخصوص توانمندسازی و حضور فعالانه و مثبت زنان در فضای مجازی را در نمونههای موردنظر مقاله تا اندازهای به چالش میکشد.
خلاصه ماشینی:
شبکه های اجتماعی موبایلی و ارتقای ابعاد مختلف زندگی یافته های این پژوهش نشان می دهد که عضویت در گـروه هـا، صـفحات و کانـال هـای فعـال در شبکه های اجتماعی موبایلی ، به ویژه موارد مثبت و مفیـد آن ، مـی توانـد بـه ارتقـای اطلاعـات و عملکرد زنان در عرصه های شخصیـ خـانوادگی کمـک کنـد؛ مـثلا ایـن شـبکه هـا بـه آنـان در زمینه هایی چون آشپزی ، روابط زناشویی و تربیت کودک (زنان خانه دار) و زمینه های تخصصی و آموزش (زنان شاغل ) کمک زیادی کرده و اطلاعات آنان را در این زمینه ها افزایش داده است .
مسئلۀ دیگری که حائز اهمیت جلوه می کند این نکته است که شبکه های اجتمـاعی حضـور کم رنگ و فعالیت کمتر زنان اعم از زنـان خانـه دار و شـاغل را در جامعـه و عرصـه هـای واقعـی اجتماعی جبران می کنند؛ به گونه ای که مثلا زنـان شـاغل از ایـن فضـا بـه منظـور ابـراز نظـر، راه اندازی کانال ها و گروه های آموزشی و علمی در زمینه های مختلـف و انجـام دادن کـنش هـای مجازی مرتبط با مطالب و پست های به اشتراک گذاشته شده بهره گرفته و حضـور و مشـارکتی فعالانه را در شبکه های اجتماعی موبایلی تجربه می کنند.
نکتۀ حائز اهمیت این مسئله است که پذیرش نقش سنتی و منفعلانه از سوی زنان جامعـه باعـث شده برخی از مصاحبه شوندگان ، به خصوص زنـان خانـه دار، بـه دلایلـی چـون تـرس از بـروز تـنش و درگیری با همسر، قضاوت های نابجای اطرافیان و اقوام همسر در نحوه و میزان حضور و استفادة خـود در شبکه های اجتماعی موبایلی محتاطانه برخورد کننـد.