چکیده:
فضاهای شهری، عناصر اصلی ساخت شهر هستند که به قلب و کانون راهبردی اجتماعی مربوط میشوند. راحتی و آسایش، پیشنیاز یک فضای شهری موفّق هستند، از این میان، آسایش اقلیمی به عنوان تاثیرگذارترین فاکتور آسایش، زمانی برقرار میشود که بین دمای دفعشده و جذبشده توسّط پوست بدن در محیط، تعادل ایجاد شود. این تعادل، تحت تاثیر عواملی مانند درجة حرارت، رطوبت نسبی و جریان هواست و جهتگیری مناسب کالبد به عنوان کمهزینهترین و تاثیرگذارترین عامل به منظور کنترل این عناصر محیطی تاثیرگذار بر آسایش اقلیمی شهروندان در فضاهای باز مطرح است. در این پژوهش، از روش همبستگی با هدف دستیابی به مناسبترین جهتگیری برای فضاهای باز شهر بندرعبّاس از نظر اقلیمی استفاده شد؛ از این رو، ابتدا اختلاف بین جهتهای مختلف از نظر میزان آفتابگیری در یک مستطیل ثابت در هشت جهت اصلی و فرعی در طول سال به کمک روش آنالیز واریانس با استفاده از نرمافزار آماری آر. روی دادههای 44 سالة هواشناسی تجزیهوتحلیل و مقایسه شدند؛ سپس با حذف جهت بادهای مخلّ آسایش از روی گلبادهای برگرفته از دادههای ذکرشده، جهات یادشده، از نظر میزان آسایش اقلیمی، اولویّتبندی شدند. از این میان، طبق نتایج پژوهش حاضر، جهت شمالی - جنوبی با اختلافی معنیدار نسبت به دیگر جهتهای اصلی، مطلوبترین و جهت شرقی - غربی نامطلوبترین جهتگیری کالبد فضاهای باز شهر بندرعبّاس است که میتواند در طرّاحیهای آینده مدّ نظر قرار گیرد. به هرحال، در پژوهش حاضر به دیگر عوامل تاثیرگذار بر آسایش اقلیمی از جمله پوشش، مصالح و... توجّهی نشده است. این عوامل و متغیّرها، باید در پژوهشهای بعدی موردمطالعه قرار گیرند تا آسایش اقلیمی شهروندان را بتوان به طور همهجانبه با مداخلة همة متغیّرها پیگیری کرد.
Public spaces are the main element of urban structure, in which the stage and backdrop to the drama of public life is shaped. Comfort is a prerequisite for a successful urban space, and an important integrative dimension of the urban experience. In this regard, climate comfort, as the most influential factor, is applicable when the balance is maintained between the temperature released and the temperature absorbed by the skin in the environment. This balance is affected by the environmental elements of temperature, relative humidity, wind flow, and appropriate orientation of urban physical structure. The last element can be recognized as the lowest cost effective factor in climatic comfort of the citizens in public open spaces. In this research, the correlation method is used to determine the appropriate orientation for the public open spaces in Bandar Abbas. Accordingly, at first, a comparison between eight cardinal directions was calculated in terms of the extent of exposure to the sun using analysis of variance method (ANOVA) in R software based on a fixed rectangle form corresponding with these direction during a year. Then, by removing the disruptive winds of comfort, these directions were prioritized using the extent of climate comfort. Based on the results, the north-south orientation is significantly more important than others and the east-west is the most undesirable orientation for public spaces physical orientation in Bandar Abbas. This can be a guideline for future development of the city concern public open spaces. However, other climatic factors, including cover, materials, etc. have been neglected in this study. Other factors and variables must be considered in future researches to study the climatic comfort of citizens comprehensively with the intervention of all variables.
خلاصه ماشینی:
در تعدادی از این پژوهشها، با توجه به شرایط اقلیمی شهر مورد نظر، به ویژگیهای خورشیدی، از جمله ارتفاع، جهت و همچنین محاسبة طول سایه در مصرف انرژی ساختمان و راهکارهای کاهش آن در ماههای خاصی از سال توجه شده است (طاووسی، ۱۳۸۱)؛ اما همگی آنها به طور عمدتا به ساختمان توجه داشتهاند؛ از این رو، در بحث بررسی آسایش اقلیمی شهروندان در فضاهای باز شهری، مطالعات کمتری بهویژه در ایران صورت گرفته است.
دریکی از مهمترین دستهبندیهای انجامشده توسط پیرنیا (1371: 155) - Gagge - Fanger - American Society of Heating - Szokolay - Pressman - Biket - Institution of Professional Engineers New Zealand Incorporated (IPENZ) - Bacon سه جهت غالب از نظر اقلیمی برای بناهای ایران شناساییشده است (شکل ۱).
نتایج شرایط آسایش اقلیمی به صورت طبیعی، در دو ماه اول و دو ماه آخر سال به دلیل پایین بودن دمای هوا، تقریبا مناسب است که به دلیل کاهش حجم اطلاعات، تنها یک ماه آن نشان داده شده است (شکل 5)؛ اما برای نزدیک شدن به شرایط آسایش اقلیمی بیشتر در این ماهها وجود تابش آفتاب در فضای شهری ضروری است؛ لذا برای تعیین جهت مناسب برای فضاهای شهری از نظر تابش، اولویت با جهتهایی است که بیشترین تابش آفتاب را در طول روزدریافت میکنند؛ همچنین با توجه به رطوبت متناسب هوا در این دو ماه، وجود جریان هوا لازم نبوده و برای کنترل دما عدم جریان هوا مناسبتر است.