چکیده:
یکی از مسائل بسیار مهمی که در دین اسلام همواره از ارزش و اهمیت فراوانی برخوردار بوده و هست و خواهد بود تعلیم و تربیت دینی است. با بررسی کلی روی مکاتب گوناگون درباره توجه به علم و دانش، بر ما روشن می گردد که اسلام بیشترین تاکید را نسبت به علم و دانش داشته و جایگاه رفیعی را برای تعلیم و تربیت قائل شده است. باتوجه به آیه ی 2 سوره جمعه که خداوند می فرماید: «هوالذی بعث فی الامیین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین» به این مطلب پی می بریم که تعلیم و تربیت یکی از اهداف انبیاء به ویژه وجود مقدس رسول الله s بوده است. و ایشان تلاشها و سختی های زیادی را متحمل گردیدند تا بشر را از جهل و نادانی و خرافات رهایی بخشیدند و زنگارهای شرک و کفر را که همه ی آنها نشات گرفته از جهل می باشد، از وجود انسانها پاک کنند و از آنها افرادی مومن بسازند و شاگردانی تربیت کردند که اکثر آنها در پیشبرد اهداف عالیه اسلام سهمی بسزا داشتند. آموزش و تعلیم و تربیت با دعوت پیامبرص نخستین معلم و مربی مسلمانان از مسجد که در واقع اولین پایگاه تعلیماتی اسلامی بود، آغاز گردید. بعد از وجود مقدس پیامر ص، ائمه ی اطهار علیهم السلام در راستای تحقق آرمانهای الهی پیامبرs که از مهمترین آنها تعلیم و تربیت است، تلاشهای طاقت فرسایی را به جان خریدند، تا انسانها را هدایت نمایند و شاگردانی تعلیم و تربیت کردند که سهمی عمده در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا نمودند. در این پژوهش به فعالیتهای تعلیم و تربیت دینی حضرات معصومین ع همراه با سیره عملی آن بزرگواران که برای همگان درس آموز است، پرداخته ایم که نتایج زیادی از جمله زدودن جهل و نادانی و شرک و کفر از ا نسانها، عنایت ویژه به علم و عالم و تربیت شاگردان و فرهیختگان ممتازو توسعه ی نهضت علمی در میان مسلمین و... را در بردارد.
خلاصه ماشینی:
"مجموع این عوامل و پی بردن به اهداف رسول خدا(ص) و حضرات معصومین (علیهم السلام) در راستای تعلیم و تربیت دینی و آشنایی بیشتر با سیره ی تربیتی آنان و شاگردانشان و فعالیت های علمی و نقش عمده ی آنها در شکوفایی و پویایی مسلمین ،و توسعه ی فرهنگ و تمدن اسلامی و...
» (همان، خطبه 87، 113) در واقع توجه فوق العاده ی آیات الهی و حضرات معصومین علیهم السلام به علم و عالم و تعلیم و تربیت و قلم و نوشتن ، زمینه ی عنایت بیشتر مسلمانان را نسبت به ایجاد مدارس ، کتابخانه ها و توجه به علوم و صنایع و انتشار آن فراهم نمود و آنان را برای رسیدن به این امر تشویق کرد.
»( نهج البلاغه ، خطبه 192 ، 293 ) امام علی (ع) از یکسو به تعلیم و تبیین اسلام و هم چنین تربیت شاگردانی ممتاز پرداختند ،و از دوم سو بعنوان انسان نمونه و اسوه به دستورات الهی و به سیره و سنت رسول خدا(ص) پایبند بودند واز سوم سو تلاش می کردند که مبارزه با ظلم و ستم و عدم مشروعیت دستگاه خلافت را به مردم تفهیم کنند.
سیره و روش زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام و قول و فعل آنان پشتوانه ی دیگری برای تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش می باشد و همین امر مهم زمینه ساز تربیت شاگردان برجسته و توانمند در حوزه های مختلف دینی و علمی که هر کدام از آنان در ترویج و اعتلای اسلام و تمدن و فرهنگ ارزشمند آن سهمی در خور توجه داشته اند و به عنوان برجسته ترین ا نسانها در طول تاریخ درخشیده اند."