چکیده:
انسان در زندگی اجتماعی ناگزیر از تعامل و معاشرت با دیگر افراد است و زندگی او توام با برخوردها، تضادها و اصطکاک؛ چرا که با انواع سلیقه ها، دیدگاه ها، رای ها و منش ها و رفتارهای متضاد رو به رو می شود که گاهی این رفتارها و سلیقه ها از چهارچوب قوانین الهی و اجتماعی خارج شده به خطاهایی منجر می گردد که یا از روی جهالت و ناآگاهی است و یا از روی عناد و دشمنی. در این میان انسان مومن بر طبق آموزه های مکتب انسان ساز اسلام در مواجهه با این تخلف ها راه بردباری و گذشت در پیش می گیرد و با پیروی از پیشوایان دینی شیوه های عفو و حلم و نادیده گرفتن خطا را مورد نظر قرار می دهد. تغابن/1۴) اگر در برابر آزار یا عمل و گفتاری خشمگین شود می کوشد خشم خود را فرو خورد (آل عمران/2۴) و در حال غضب می بخشد و طلب آمرزش می کند (شوری/3۷) اما این ویژگی اخلاقی که خاص مومنان است یعنی عفو به چه معناست چه تفاوتی با صفح و غفران دارد و چه تاثیری در زندگی فردی و اجتماعی دارد؟
ما در این پژوهش با استفاده از آیات و روایات و مراجعه به شرح و تفسیر و همچنین کتب اخلاق سه فضیلت اخلاقی، عفو، غفران و صفح را بررسی کرده و به تفاوت های این سه فضیلت، چگونگی تقویت این فضایل اخلاقی و مراتب عفو و آثار و نتایج آن در زندگی پرداخته ایم.
خلاصه ماشینی:
"خداوند میفرماید: «وأن تعفوا أقرب للتقوی» (بقره 237) انسانی که با حلم و بزرگواری دیگران را عفو مینماید فردی است که از حق قانونی و شرعی خود صرف نظر کرده و قطعا حق دیگران را نیز پایمال نکرده است و به اصطلاح بر نفس خود مسلط شده «اصول اخلاقی عامل کنترل هوای نفس، تمنیات، خواستههای غیر شروع است و غرایز را تحت ضابطه و کنترل در میآورد» 5- عزت نفس عفو و اغماض از خطای دیگران سبب عزت نفس میشود چون یکی از نشانههای بزرگواری سعه صدر و داشتن حلم است در حالی که انتقام نشانهی غضب و نداشتن سلطه بر نفس است رسول اکرم (ص) میفرمایند: عفو و گذشت سبب عزت و آبرو میگردد چرا که عفو چیزی جز عزت بر انسان نمیافزاید اصول کافی ج 23 ص 108 6- حصول بندگی و عبودیت انسانی که در مکتب اسلام تربیت شده و از انوار قرآن بهره برده تمامی رفتار و اعمالش طبق موازین الهی و با تمام وجودش برای نیل به حق و رضایت و قرب الهی تلاش میکند لذا مظهر عبودیت محض میگردد و محبوب خداوند «الذین ینفقون فی السراء والضراء والکاظمین الغیظ والعافین عن الناس والله یحب المحسنین» (آل عمران/ 134) اهل تقوا آنهایی هستند که در وسعت و تنگدستی از مال خود انفاق میکنند و غضب خود را میشکنند و از بدیهای مردم گذشت مینمایند و خدای متعال نیکوکاران را دوست میدارد."