چکیده:
بشر از دیرباز در پی تامین آسایش حداکثری برای خود بوده است و راهکارهای گوناگونی در جهت دستیابی به آسایش به کار بسته است. در این بین، مسکن به عنوان مکان وقوع زندگی باید گستره وسیعی از کیفیات را داشته باشد تا انسان در آن به آسایش و آرامش برسد. مقاله حاضر در پی آن است که با مرور مطالعات انجام یافته در ارتباط با خانه و خانههای سنتی، به بررسی ساختار فضایی-کالبدی معماری خانههای سنتی با تاکید بر خانه بهنام تبریز بپردازد و راهکارها و اصول به کار گرفته شده در ایجاد آسایش در خانه را تفسیر و تحلیل کند. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و متکی بر پژوهش موردی میباشد و برای گردآوری اطلاعات از ابزارهای کتابخانهای و میدانی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد، برای نیل به آسایش در خانههای سنتی به طیف وسیعی از نیازهای جسمی و روانی انسان پاسخ داده شده است که مهمترین آنها عبارتند از؛ نیاز به آسایش فیزیکی)موقعیت و دسترسی، استحکام سازهای، تعداد و ابعاد فضاها و ...(، آسایش حرارتی)گرمایش و سرمایش(، آسایش بصری)نور و روشنایی، حریم و محدوده بصری(، تهویه و کیفیت هوا، آسایش صوتی. علاوه بر این، توجه به نیازهای اجتماعی و الگوهای فرهنگی زندگی، خلوت و حس تعلق به مکان و نیازهای معنوی همانند نیاز به پرستش، کمال، زیبایی، عدالت و غیره در ایجاد آسایش و علیالخصوص آسایش روانی در خانه تاثیر بسزایی داشتهاند. در نهایت توجه به این نکته ضروری است که آسایش جسمی و روانی در خانه سنتی، در راستای یکدیگر و تحت تاثیر دیگر شرایط آسایش فراهم شده است. نتایج بررسی خانه بهنام تبریز به عنوان نمونه مورد مطالعه حاکی از آن است که این خانه با تکیه بر منابع طبیعی و امکانات در دسترس و با سازمان فضایی و کالبدی متناسب با منطقه توانسته با ارضاء نیازهای جسمی و روانی، حد قابل قبولی از آسایش را برای ساکنان خود فراهم کند.
خلاصه ماشینی:
"برخی از مهمترین عوامل ایجاد آسایش در طرح معماری خانههای سنتی بر اساس مبانی نظری و ادبیات تحقیق(نگارنده) 4- معرفی و بررسی نمونه مورد مطالعه: خانه بهنام تبریز شهر تبریز با ویژگیهای خاص آن، همچون وجود زمستانهای طولانی، خطر قحطی و غارت و تهاجم و خطر دائمی وقوع زلزله، ساکنان تبریز را ملزم به استفاده از تدابیری برای سکونت در این سرزمین کرده است؛ مانند ضرورت تهیه، آمادهسازی و ذخیره مواد غذایی و هیزم برای زمستان و مواقع سختی، ساخت سازههای مقاوم در برابر زلزله، توجه به نیاز گرمایی بنا در زمستانهای طولانی، رعایت آداب و رسوم شبهای زمستان و ...
بررسیها نشان میدهد که خانه بهنام تبریز، به نیازهای اساسی و عملکردی زندگی ساکنان پاسخ درخور دارد(جدول4) و از طرفی با توجه به اینکه احکام اسلامی بهرهبرداری و استفاده از عناصر و منابع طبیعی مثل آب و نور و باد و خاک حق همه انسانها میداند(بقره/164؛ انعام/99)، بنابرین معماری و بافت خانه، با بهرهبرداری منطقی از محیط طبیعی و هماهنگی با اقلیم، موجب آسایش جسمی انسان سنتی شده که در ادامه به نحوه نمود آن در خانههای سنتی پرداخته شده است.
برخی از مهمترین راهکارهای معماران سنتی در ایجاد آسایش بصری در خانه بهنام تبریز (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) 4-4- آسایش صوتی آلودگی صوتی به معنی وجود سطحی از صدا است که برای ساکنان محیط آزار دهنده باشد و تأثیرات منفی آن بر روی انسان مشخص شده است."