چکیده:
سابقه و هدف: روانشناسان بهطور عمده بر آثار مثبت دین در زندگی واقعی انسان اشاره کردهاند. در اسلام ویژگیهای یک انسان کامل که از سلامت روان برخوردار میباشد، مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا هدف از پژوهش حاضر ساخت، رواسازی و اعتباریابی پرسشنامه سلامت روان براساس آموزههای اسلامی در دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاههای دولتی شهر تهران در سال 1392 بود.
مواد و روشها: 500 شرکتکننده به روش تصادفی خوشهای انتخاب شدند و پرسشنامههای سلامت روان را براساس آموزههای اسلامی، GHQ و SCL90 تکمیل نمودند. شایان ذکر است که پرسشنامه سلامت روان براساس آموزههای اسلامی در سه نسخه اجرا شد: نسخه مقدماتی (با 122 ماده)، نسخه آزمایشی (با 96 ماده) و نسخه نهایی (با 90 ماده) که پس از تحلیل نهایی 33 گویه باقی ماند.
یافتهها: از طریق تحلیل عاملی اکتشافی سه عامل ایمان به خدا (23 گویه)، کنترل خود (7 گویه) و تسلیم (پذیرش حق) (3 گویه) استخراج شد که سه عامل مذکور بهترتیب 6/32، 8/9 و 05/7 از واریانس کل آزمون را تبیین کردند. علاوهبراین کل واریانس تبیینشده معادل 5/49 بود. تحلیل عاملی تاییدی نیز نشان از برازش خوب مدل با دادهها داشت. همچنین همبستگی این پرسشنامه با دو پرسشنامه GHQ و SCL90 معنادار بود. از سوی دیگر تفاوت بین نمره کل و عاملهای آن در دو گروه از افراد دارای سلامت روان و بدون سلامت روان بیانگر روایی افتراقی این پرسشنامه بود. همسانی درونی کل پرسشنامه و عاملهای مذکور بهترتیب معادل 932/0، 942/0، 696/0 و 628/0 بود و پایایی کل آزمون به روش بازآزمایی معادل 946/0 بهدست آمد.
استنتاج: این پرسشنامه برای بررسی سلامت روان براساس آموزههای اسلامی ساخته شده است و در کنار ابزارهای تشخیصی دیگر میتواند سطح سلامت روان افراد را اندازهگیری کند. همچنین از این پرسشنامه میتوان در فعالیتهای پژوهشی و مشاورهای استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
پژوهشگران حوزههای متعددی را برای سلامت روان از جمله بهزیستی هیجانی، بهزیستی روانشناختی (Psychological Wellbeing) و بهزیستی جامعهشناختی (Sociological Wellbeing) برشمردهاند که بهزیستی هیجانی بهعنوان رضایت از زندگی ادراکشده دربرگیرنده شادکامی، شادی و سرور و آرامش فردی میباشد، بهزیستی روانشناختی پذیرش خود و رشد شخصی شامل: بازبودن نسبت به تجربه، خوشبینی و امیدواری، هدف زندگی، کنترل محیط شخصی، معنویت، جهتیابی خود و ارتباطات مثبت را بازنمایی میکند و بهزیستی جامعهشناختی شامل: پذیرش اجتماعی، باورهایی در مورد توانایی افراد و جامعه بهعنوان کل، خودارزشی شخصی (Personal Self-worth) و سودمندی برای جامعه و حس اجتماعی (Sense of Community) را شامل میشود (7-5).
در این ارتباط ابزارهای متعددی برای سنجش سلامت روان طراحی شدهاند مانند پرسشنامه سلامت روان عمومی GHQ (General Health the Questionnaire) که بهعنوان یک ابزار غربالگری برای تعیین اختلالات روانپزشکی خفیف استفاده میشود (22) و فهرست نشانههای بیماری 90 تجدید نظر شده SCL90 (Symptom Checklist-90-revise) که برای سنجش نوع و شدت نشانههای مراجع به کار میرود (23).
ابزارهای دیگری نیز به بررسی برخی از ابعاد نگرش مذهبی مانند دینداری (26)، تکبر و تواضع اسلامی (27) و امید اسلامی (28) پرداختهاند؛ اما ابزار جامعی برای سنجش سلامت روان با توجه به آموزههای اسلامی طراحی نشده است؛ از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر ساخت، اعتباریابی و رواسازی پرسشنامه سلامت روان براساس آموزههای اسلامی میباشد.
Relationship religious orientation and hope with health anxiety among women nurses in Imam Khomeini hospital of Tehran.