چکیده:
دایرةالمعارف نویسی قرآن سابقه دیرینه دارد و دانشنامه قرآن الیورلیمن «قرآن: یک
دایرةالمعارف»(The Quran: An Encyclopedia) دومین دایرایرةالمعارف نگاشته شده توسط
مستشرقان پیرامون قرآن کریم است که با سرویراستاری پروفسور الیور یمن (Oliver Leaman)
در سال ۲۰۰۵ م در آمریکا نوشته و در یک جلد به چاپ رسید. این داثرةالمعارف اگرچه از آن
جهت که تلاشی جدید برای ارائه مفاهیم قرآنی به مخاطب با کتاب وحیانی مسلمانان
است، تقدیر کردنی است؛ اما از جهات مختلفی مانند: دخالت دادن ذهنیت و پیش فرضهای رایج
در اذهان مستشرقان، و اشتباهات فاحش دیگر دچار کاستیهایی است. دایرةالمعارف الیور لیمن
تنها دو عالم شیعه (شیخ مفید و یت اللّه خوبی) را در مدخلهای خود جا داده است؛ اما علت
انتخاب این دو شخصیت را روشن نکرده است. این پژوهش که به صورت توصیفی - تحلیلی
تویه کردیده و نقش این و عالم شوه را در گسترش علوم در این بررسی نموده و
کمبودهایی که در این زمینه جبران و کامل کرده است.
خلاصه ماشینی:
دایرةالمعارف الیور لیمن تنها دو عالم شیعه (شیخ مفید و آیت الله خویی) را در مدخلهای خود جا داده است؛ اما علت انتخاب این دو شخصیت را روشن نکرده است.
در این دايرةالمعارف دو مدخل به عالمان شیعه و نقش آنها در علوم مختلف اختصاص یافته که یک مدخل با عنوان، «الخویی»، آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی، و مدخل دیگر «شیخ مفید»، هر دو به قلم «اولیورلیمن» آمده است.
بررسی و تحلیل نویسنده: «عبد الله محمد بن محمد بن نعمان حریثی بغدادی عکبری (413ـ338ق/ 1022ـ949م)، معروف به شیخ مفید در روستایی متولد شد» (عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، 1372: 178) الیورلیمن سال ولادت ایشان را 338 ق بیان میکند، در حالی که تاریخ ولادت این عالم بزرگ شیعه 11 ذیقعده 336 ق است (همان).
نویسنده: «او عنوان «شیخ مفید» را به علت مهارت در استدلال به خصوص در مورد تمایزات ظریفی که توانست وارد مناظرات کلامی نماید،کسب نمود» (لیمن، دانشنامه قرآن کریم، 1393: 307) نویسنده مدخل علت معروف شدن شیخ، به شیخ مفید را مهارتهای ایشان در استدلالات میداند و اشارهای به صادر کننده این لقب نکرده است.
بررسی و تحلیل الیورلیمن تاریخ ولادت ایشان را 15 رجب 1315ق بیان میکند، در حالی که تاریخ ولادت این عالم بزرگ شیعه 15 رجب المرجب 1317ق است (انصاری، قمی، نجوم امت ـ حضرت آیت الله العظمی حاج سید ابوالقاسم خویی، 1371: ۵۴).
خویی در سال ۱۳۵۲ق از بسیاری از بزرگان حوزه علمیه نجف اجازه اجتهاد دریافت کرده است؛ محمدحسین نائینی، محمدحسین غروی اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، محمدحسین بلاغی، میرزا علی آقا شیرازی، و سید ابوالحسن اصفهانی از این جملهاند (یادنامه حضرت آیت الله العظمی آقای حاج سید ابوالقاسم خویی، ۶۴ و ۶۵).