چکیده:
بهرام پنجم ساسانی ملقّب به «گور» از مشهورترین پادشاهان ساسانی است که اخبار و داستان های
زندگی او به صورت های گوناگون در تواریخ پس از اسلام و ادبیّات فارسی انعکاس یافته است از جمله
فردوسی، نظامی و امیرخسرو ابیات بسیاری را در این مورد به نظم آورده اند. یکی از موضوعات که
بعضی مورّخان و ادبا به آن پرداخته اند، طالع بهرام است امّا از این میان، نظامی گنجوی، شاعر برجستة
قرن ششم، بیش از دیگران در این باره سخن گفته و از حیث نجوم و احکام نجومی قدیم، اشاراتی کرده
که در هیچ منبعی ثبت نشده است.
نظامی غیر از طالع ولادت بهرام، به طالع جلوس او نیز توجّه کرده که در این مورد، هیچ یک از
متون تاریخی و ادبی مطلبی نقل نکرده اند و به نظر میرسد که مطالب نظامی در هر دو طالع، متّکی به
دانش و تخیّل خود اوست و جنبة غیر واقعی و ذوقی دارد.
خلاصه ماشینی:
در این وضعیت مبارک، تیر/ عطارد در خانۀ خود که جوزاست دیده میشد و جوزا در اینجا بیت چهارم طالع یا وتد الارض هم به حساب میآید و ضمنا مریخ/ بهرام هم در اوج خود، برج اسد/ شیر بود که فرح او نیز محسوب میشود.
بر اساس این ابیات، ادعای نظامی این است که هنگام تولد بهرام گور، صبح روز اول فروردین بود که در آن زمان، صورت فلکی حوت/ ماهی طلوع میکرد و مشتری و زهره در آن قرار داشتند که یکی در خانه و دیگری در شرف خود بودند و قران السعدین رخ داده بود.
او میگوید پس از آن که بهرام با شجاعت، تاج را از میان دو شیر برداشت، آن را بر سر گذاشت: طالع تخت و پادشاهی اوپیش از آن راصد ستارهشناس فرخ آمد ز نیکخواهی اواز پی بخت بود داشته پاس ا سدی بود کرده طالع تختآفتابی در اوج خویش بلندزهره در ثور و مشتری در قوسدر دهم، ماه و در ششم، بهرامدست کیوان شده ترازوسنجچون بدین طالع مبارکفال طالعی پایدار و ثابت و سختدر قران با عطاردش پیوندخانه از هر دو گشته چون فردوسمجلس آراسته به تیغ و به جامسخته از خاک تا به کیوان گنجرفت بر تخت، شاه خوب خصال ( نظامی گنجهای، 1380: 98-99) شاعر در این ابیات، زمان جلوس را بسیار مناسب دانسته و جالب اینجاست شبیه همین طالع را برای تولد اسکندر هم آورده است (نظامی گنجهای، 1381: 83).