چکیده:
محمدبن زکریای رازی از جمله مشهورترین پزشکان تمدن اسلامی است که آراء و آثارش جایگاه مهمی در تاریخ پزشکی دارد. کتاب الحاوی فی الطب مشهورترین اثر وی در علم پزشکی است که گاه به عنوان اثری متفاوت از کتاب مفقود او به نام الجامع الکبیر تلقی می شود. اهمیت زیاد این کتاب در مطالعات تاریخ پزشکی دوره اسلامی، بررسی یکسان یا متمایز بودن آن را با الجامع ضروری می سازد. ابن ابی اصیبعه و قفطی (از بین نویسندگان کلاسیک) و آلبرت اسکندر، مهرناز کاتوزیان و سامی حمارنه (از میان محققان جدید) قائل به تمایز این دو اثر رازی هستند. با وجود این، شواهد موجود در آثار رازی، آثار پزشکی دوران بعد از او و کتاب های فهارس و تراجم اسلامی عمدتا دال بر یگانگی این دو اثر است. بعید به نظر می رسد که رازی با توجه به عمر نه چندان طولانی خود، دست به نگارش دو اثر سترگ در علم پزشکی زده باشد. همچنین با توجه به اینکه قائلین به تفاوت این دو کتاب، نسخه ای از الجامع را ندیده اند و بنا بر حدس و گمان آن را اثری جدا از الحاوی پنداشته اند و نیز با عنایت به اطلاعات آنلاین موجود از نسخه های موجود در کتابخانه بادلیان آکسفورد که عنوان الجامع دارد ولی به لحاظ محتوا بخشی از کتاب الحاوی است، باید گفت که دیدگاه مبنی بر یگانگی این دو اثر قابل قبول تر است.
خلاصه ماشینی:
سال بیست و هفتم ، دورة جدید، شمارة ١٩، پیاپی ١٠٤، بهار و تابستان ١٣٩٦ مسئلۀ یگانگی یا تفاوت دو کتاب الجامع الکبیر و الحاوی 1 فی الطب محمد بن زکریا رازی : بررسی شواهد 2 محمد تقوی 3 مصطفی گوهری فخرآباد تاریخ دریافت : ٩٥/٥/٢١ تاریخ تصویب : ٩٦/١٢/٧ چکیده محمد بن زکریا رازی از جمله مشهورترین پزشکان تمـدن اسـلامی اسـت که آراء و آثارش جایگاه مهمی در تـاریخ پزشـکی دارد.
دیدگاه مبنی بر یگانگی ایـن دو اثـر را بـه دو دلیل میتوان قابل قبول تر دانست : اول ، کسانی که این دو کتـاب را متمـایز از هم دانسته اند، نسخه ای از الجامع را ندیده و بنا بر حدس و گمان ، آن را اثری جدا از الحـاوی پنداشـته انـد؛ دوم ، اطلاعـات آنلایـن از نسـخه هـای موجود مسّمی به الجامع در کتابخانه بادلیان آکسفورد نشـان مـیدهـد کـه محتوای این نسخه ها بخشی از کتاب الحاوی است که به دست مـا رسـیده است .
در فهرست آثار رازی از کتاب دیگری نیز به نام الجامع (الجامع الکبیر/ الجامع لحاصـر لصناعۀ الطب ) (ابن ابی اصیبعه ، ٢٠٠١: ٣٧/٣؛ ابن ندیم ، ١٨٧١: ٣٠٠؛ ابـن جلجـل ، ١٩٥٥: ٧٧) یاد شده است که غالباً همان کتاب الحاوی در نظر گرفته می شود.