چکیده:
زمانیکه شرایط آسیبپذیری شکل میگیرد سوانحی مانند زلزله و سیل تبدیل به بحرانهایعظیم میگردند. امروزه این بحرانهایطبیعی از جمله مسائل و مشکلاتی هستند که پیشروی جوامع شهری قرار میگیرند و میتوانند زندگی روزمره را از ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی دچار بحران کنند. این پژوهش نیز به دنبال تبیین عوامل اجتماعی است که شرایط آسیبپذیری را فراهم میکنند. بر این مبنا از لحاظ ماهیت جز تحقیقات توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف از نوع توسعهای- کاربردی است. جامعهآماری آن منطقه 6 شهرداری تهران میباشد که بر مبنای قدمت و مرکزیت به عنوان نمونه انتخاب شده است. دادهها به دو صورت میدانی و کتابخانهای با ابزارهایی چون پرسشنامه دیمتل و تحلیل شبکه، کتب، مقالات و نقشههای گوناگون، جمعآوری و با استفاده از نرمافزارهایEXCEL, MATLAB , IDRISI وARC GIS 10.1، مورد تحلیل واقع شدهاند. نتایج بیانگر آن است که؛ بیشترین میزان آسیبپذیری مربوط به مرکز، جنوب و به ویژه جنوبشرقی محدوده است که جزو بافتهای مسئلهدار با عمر و قدمت بالا هستند، و همچنین بیشترین تراکم ساختمان، جمعیت و بعد خانوار را نیز دارا میباشند. وجود چنین عواملی در نحوه دسترسی مناطق مسکونی به مراکز آتشنشانی، درمانی و فضاهای باز در حین و بعد از وقوع بحرانهایطبیعی، اثر بسزایی دارد.
خلاصه ماشینی:
شهرهای امروزی در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد از جمله نوع مکانگزینی، توسعه فیزیکی نامناسب، عدم رعایت استانداردهای لازم (زنگیآبادی و تبریزی، 1385: 115)، کمبود و توزیع نامناسب فضاهای باز شهری (شیراوژن، 1387: 48)، رشد سریع جمعیت، شهرنشینی و مهاجرت تودهای، الگوی نامناسب و نابرابر مالکیت زمین، فقدان آموزش (Bethke et al:1997,9)، و بیبرنامگی با محدودیت فضا روبهرو هستند و این باعث میشود که از یک سو بافت شهری فشرده شود و در نتیجه تراکم جمعیتی ساکن در آن افزایش یابد Van Westen, 2006))، و در نهایت منجر به آسیبپذیری در شرایطی نظیر استحکام پایین ساخت و سازها و مساکن و خانههای کم مقاومت میگردد (Bethke et al:1997,9).
در بررسی نقشه پهنهبندی تراکم نسبی جمعیت منطقه 6 مشخص میشود که بیشترین تراکم در بخشهای مرکزی و جنوبی قرار دارد این مناطق در معرض بیشترین آسیب قرار خواهند داشت.
با توجه به اهمیت شاخص بعد خانوار در آسیبپذیری بلایای طبیعی، میتوان گفت که بیشتر بخشهای منطقه 6 در معرض آسیب قرار دارند و میزان پایداری در آنها بسیار پایین است.
بیشترین تراکم تعداد طبقات ساختمان در منطقه 6 شهرداری تهران در مرکز و جنوب میباشد که آسیبپذیری در مقابله بلایای طبیعی را افزایش خواهد داد.
در این پژوهش نیز نقش عوامل اجتماعی در میزان آسیبپذیری منطقه شش شهرداری تهران مورد بررسی واقع شد.
Bethke, Lynne, James Good &Paul Thompson (1997) Building Capacities for Risk Reduction; Disaster Management Training program.
Wisner (1994), At Risk: Natural Hazards, Peoples’ Vulnerability and Disasters, London: Routledge.