چکیده:
برای توسعهی گسترده صنعت برق در کشور علاوه بر بهبود عملکرد فنی و اقتصادی نیاز به افزایش کارایی زیست محیطی از طریق کاهش انتشار آلاینده ها و مقدار تلفات است. بنابراین حضور ستاده های نامطلوب در کنار ستادههای مطلوب نقش تعیین کنندهای در عملکرد صنعت برق خواهد داشت. رهیافت تحلیل پوششی دادهها (DEA) به طور گسترده در ارزیابی کارایی صنعت برق مورد استفاده قرار می گیرد. در مدلهای DEA سنتی، کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده با استفاده از چند ورودی و خروجی محاسبه می شود، اما عیب بزرگ این مدل ها نادیده گرفتن ساختار درونی یا پیوندهای میان بخش های مختلف یک سازمان یا فرآیند تولیدی است. مدل های شبکه ای ضمن برطرف کردن این عیب بزرگ، وابستگی بین اجزا را در نظر گرفته و ناکارایی را با دقت بیشتری برآورد می کنند. در این تحقیق با استفاده از ترکیب مدل غیرشعاعی SBM و ساختار شبکه سه بخشی به ارزیابی کارایی زیست محیطی 15 شرکت برق منطقه ای ایران در بازهی زمانی 1393-1389 پرداخته شده است. شبکه برق در کشور از سه بخش تولید، انتقال و توزیع تشکیل شده که با استفاده از دو واسطه برق تولید شده و برق منتقل شده به هم وابسته هستند و کارایی سراسری برق توسط آنها تعیین میشود. نتایج تحقیق نشان میدهد که بخش تولید بیشتر از دو بخش دیگر بر کارایی کل اثر میگذارد و نمرات کارایی شرکتها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. شرکت خوزستان بالاترین کارایی و شرکت غرب بدترین عملکرد را در کل شبکه برق داشته اند. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند موجب شناخت درست تر موقعیت کلی شرکتهای برق و سیاست گذاری مناسب برای بهبودعملکرد آنها را فراهم آورد.
طبقه بندی JEL: Q43،Q53،C67،C61، Q57
The power industry of Iran needs to increase environmental efficiency through reducing pollution emissions and losses to achieve sustainable development and improving technical and economic performance. So considering undesirable outputs beside desirable outputs has important role on the power industry performance. Data envelopment analysis (DEA) widely used in evaluating the efficiency of the electricity industry. In traditional DEA relative efficiency of Decision Making Units (DMUs) are calculated with multiple inputs and outputs but ignoring the internal structure or links between organization or manufacturing process divisions is a big problem of traditional models. Network models can deal with this big disadvantage and consider inefficiency more accurately. In this study environmental efficiency of 15 Iranian electric power companies has been evaluated during the period (2010-2014) using non-radial Slack Based Measure (SBM) with three stage network structure. Power grid in the country has been made in three parts namely "production"، "transmission" and "distribution". They are dependent to each other by two links namely power generated and power transmitted and overall efficiency of power industry is determined by them. Results of the study indicate that generation division effects on overall efficiency more than two others and reduces companies efficiency significantly. Khuzestan company has the highest efficiency and Gharb company belongs to the worst performance. Results of this study can recognize overall condition of electric power companies and provide policy for improving their performance.
خلاصه ماشینی:
مـدل هـای شبکه ای گوناگونی برای ارزیابی دقیق تر کارایی اقتصادی و زیست محیطی پیشنهاد شـده است (فاره و همکاران ١١، ١٩٨٩؛ هـوا و همکـاران ١٢، ٢٠٠٧)، بنـابراین سـوال اصـلی در تحقیق حاضر این است که کارایی زیست محیطی صنعت برق به تفکیک تولیـد، انتقـال و توزیع چگونه می باشد و ناکارایی شرکت های بـرق منطقـه ای در کـدام بخـش از فرآینـد تولید، انتقال و توزیع اتفاق افتاده است .
بدین منظور در این تحقیق تلاش شـده اسـت از مدل های شبکه ای در حوزه ی انرژی همانند مطالعات تـن و تسوتسـی ١٣ (٢٠٠٩)، تـن و تسوتسی (٢٠١٠) و فوکویوما و میردهقان ١٤ (٢٠١٢) برای ارزیابی کارایی زیست محیطی شبکه ای در صنعت برق کشور استفاده شود.
Nemoto and Goto )به تصویر صفحه مراجعه شود( همان طورکه از مرور شواهد تجربی موضوع مورد بررسی ملاحظه می شود، در مـورد ارزیابی کارایی شبکه ای در حوزه ی صنعت برق ، مقالاتی به زبان لاتین موجود است ، ولی در حوزه ی مطالعاتی این تحقیق (یعنی ، کارایی زیست محیطـی شـبکه بـرق یـا کـارایی شبکه ای در حضور ستاده های نامطلوب ) تحقیقات انـدکی انجـام گرفتـه اسـت ، بنـابراین پژوهش حاضر هم به لحاظ موضوعی و هم به لحاظ کشور مـورد بررسـی حـائز اهمیـت است .
میانگین نمرات کارایی کل شبکه برق و بخش های تشکیل دهنده ی آن در بازه ی زمانی ١٣٩٣-١٣٨٩ در جدول (٣) تفـاوت نمـودار تولیـد بـا دو بخـش انتقـال و توزیـع توسـط آزمـون ویلکاکسون ١ نیز مورد بررسی قرار گرفته است ٢.