چکیده:
مقدمه: مرور سیستماتیک، نمای جامعی از مطالعات مرتبط در یک حوزه خاص را در اختیار محققان قرار می دهد. متاآنالیز یک روش آماری است که به ترکیب اطلاعات به دسا آمده از یک مرور سیستماتیک می پردازد. به دلیل تخصص و مهارت ویژه کتابداران در اجرای گام به گام مراحل مرور سیستماتیک و متاآنالیز، همکاری آنان ضروری به نظر می رسد. در این مطالعه بر آن شدیم تا از یک سو به نقش کتابداران در تیم تحقیقاتی یک مطالعه متاآنالیز پرداخته و از سوی دیگر به انجام مطالعات متاآنالیز در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی توسط کتابداران بپردازیم.
روششناسی: مطالعه بر اساس سایر تحقیقات در دسترس در این حوزه به روش کتابخانه ای انجام شد.
یافتهها: در مطالعه حاضر به بیان مراحل انجامدمرور سیستماتیک و متاآنالیز، رویکرد دوگانه، نقش کتابداران در تیم تحقیقاتی متاآنالیز و همچنین انجام تحقیقات متاآنالیز توسط خود کتابداران می پردازیم. مطالعات متاآنالیز از سال 1966 شروع شد و از سال 1999 کتابداران به عنوان محقق به تیم پژوهشی متاآنالیز پیوستند. کتابداران با آگاهی از تکنیک های متاآنالیز، توانایی استفاده از آن، ذهنی بی طرف و به عنوان یک ناظر عینی می توانند در یک پروژه متاآنالیز مشارکت فعال داشته باشند.
نتیجهگیری: درک آگاهانه نقش رویکرد متاآنالیز در علم اطلاعات و دانش شناسی برای تحقیقات آینده مفید خواهد بود. تحقیقات متاآنالیز انجام شده در موضوعات دیگر، نشان از مزایای بسیار این رویکرد در تحقیقات دارد، لذا استفاده از آن به بهبود جایگاه علم اطلاعات و دانش شناسی می انجامد. در ایران محققان کمتر به مطالعات با رویکرد متاآنالیز در حوزه علم اطلاعات پرداخته اند، دلایل این نبود گرایش را می توان دسترسی نداشتن به صورت کامل و رایگان به منابع تمام متن دانست. پیشرفت در تحلیل دانش و رهنمودهای گزارش دهی با بالابردن کیفیت، دامنه و کاربرد نتایج از مزایای متاآنالیز است، که با استفاده از این رویکرد می توان در راه ارتقاء علم اطلاعات و دانش شناسی گام برداشت.
خلاصه ماشینی:
"افزون براین، روش متاآنالیز دارای محدودیت هایی نیز می باشد از جمله، نبود روشی واحد در انجام آن، وجود انواع سوگیری، به دست آوردن نتایجی کممایه در صورت جستجوی ناقص متون مرتبط )سهرابیفرد، 1385( ناتوانی در بهبود کیفیت یا گزارش مطالعات اصلی، نادیدهگرفتن تنوع مطالعه، تجزیه وتحلیل مغرضانه و نادرست، تنوع جمعیت، کیفیت داده (Ioannidis JP, 1999)ارائه نتایج اغراقآمیز و یا ارائه نتایج منفی یا نتایج ناکافی به دلیل سوگیری،مشکلات مربوط به دستاوردهای آماری و ترکیب نتایج با روشهای آماری، نمایش مغرضانه نتایج نویسندگان مورد علاقه خود به صورت مطلوب و بالعکس ("Meta-Analysis," 2015) ارائه نتایج نامربوط و اجتناب از ارائه نتایج اساسی (Egger M, 1997).
دلیل الزام همکاری کتابدار در مرور سیستماتیک را میتوان اینگونه بیان کرد: تعیین تکراری نبودن مطالعه مرور سیستماتیک؛ کمک به تدوین سئوالات بالینی؛ روشن کردن و اصلاح راهبرد جستجو؛ کمک به تعریف معیارهای پذیرش و رد؛تعیین پایگاه اطلاعاتی مناسب جستجو براساس دامنه، محدوده زمانی، محتوای موضوعی؛ جلوگیری از مشکلات بالقوه انتخاب کلیدواژه در راهبرد جستجو؛ لزوم داشتن تخصص جهت دسترسی به پایگاههای اطلاعاتی مناسب و استفاده از روش جستجوی صحیح؛ داشتن یک متخصص جهت جستجو در مقالات مجلات، چکیده کنفرانس، فصلهایی از یک کتاب، کارآزمایی بالینی و حتی مقالات منتشر نشده؛ جمعآوری فایل مقالات مورد نیاز با غربالگری جستجوی اولیه، به صورت دستی یا امانت بینکتابخانهای؛ کمک در نوشتن بخش روششناسی مرور سیستماتیک؛ ایجاد کتابشناسی نهایی؛ اعتبار بخشیدن به مرور سیستماتیک با اضافه نمودن کتابدار به تیم تحقیق (Librarians’ Roles in Producing Systematic Reviews, 2016).
شیوه جستجو در پابمد جهت یافتن مطالعات متاآنالیزی به شرح ذیل است: (((((library[Affiliation]) OR librarian[Affiliation]) OR information center[Affiliation])) AND ((metaanalysis[Title]) OR meta-analysis[Title])) بررسی روند جستجوی مقالات متاآنالیز در پابمد نشان میدهد که تعداد این مقالات 51099 مورد بوده است که تعداد آنها در 5 سال اخیر 34747 مورد است."