چکیده:
هویت انسان محصول عوامل متفاوتی است که به شناخت از خود و جایگاهش در محیط اجتماعی باز میگردد. کیستی، مقولهای است که از ابتدای خلقت با انسان همراه بوده است. ادبیات، بویژه شعر به عنوان یکی از اثرگذارترین عناصر در شناسایی عنصر هویت شعرا و نویسندگان، نقش اساسی را ایفا کرده است. این مقاله در حوزه ادبیات تطبیقی به مقایسه دو قصیده"سجل انا عربی" از محمود درویش و"اهل کاشانم" از سهراب سپهری میپردازد و با هدف دست یابی به مفهوم هویت و نکات اشتراک و تمایز عنصر هویت در بین این دو قصیده، به رشته تحریر درآمده است. این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه مکتب آمریکایی، بر آن است، پس از نگاهی به زندگی سهراب سپهری و محمود درویش، به تبیین مفهوم هویت در دو قصیده معروف از این دو شاعر بپردازد، سپس به نکات تشابه و تمایز این دو قصیده، از منظر هویت پرداخته میشود؛ نیز ضمن تحلیل فضای اجتماعی و سیاسی دو کشور ایران و فلسطین، به تاثیر محیط جغرافیایی و سیاسی در تبیین رویکرد هویت، در کلیت این قصاید پرداخته میشود. نتایج این پژوهش نشان میدهد که فضای اجتماعی و سیاسی در بروز عنصر هویت در بین این دو شاعر، نقش اساسی دارد و سپهری ابعاد هویتی را با مفاهیم مختلفی نظیر عرفان، اخلاق و... در هم آمیخته، لیکن محمود درویش بر عنصر قومیتی و زبانی تاکید داشته است.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی هویت در اشعار محمود درویش و سهراب سپهری با تکیه بر دو سرودهی «سجل أنا عربی» و «اهل کاشانم» علی خضری<FootNote No="7" Text="تادیار زبان و ادبیات عربی alikhezri@pgu.
این مقاله در حوزهی ادبیات تطبیقی، به مقایسهی دو سرودهی «سجل انا عربی» از محمود درویش و «اهل کاشانم» از سهراب سپهری میپردازد و با هدف دستیابی به مفهوم هویت و نکات اشتراک و تمایز عنصر هویت در بین این دو سروده، به رشته تحریر درآمدهاست.
1. پیشینهی تحقیق پژوهشگران و ناقدان شعر معاصر عربی و فارسی، تاکنون مقالات و پژوهشهای گستردهای دربارهی شعر این دو شاعر، به رشته تحریر درآوردهاند؛ لیکن قبل از پرداختن به پژوهشهای صورت گرفته دربارهی دو شاعر، چند پژوهش صورت گرفته در زمینهی هویت ارائه میشود: محمدعلی قاسمی در خلال بررسی آرای «چنتال موفی» در زمینهی هویت، معتقد است که برای تعریف مناسب و نسبتا صحیح از هویت، باید به کثرت و تنوع گفتمانها عنایت داشت و همچنین به ساختار قدرتی که بر آن تاثیر میگذارد، توجه کرد.
» (درویش،2000: 35)؛ (ثبت کن من عربم/ شماره شناسنامهام 5000 است/ و هشت تا بچه دارم/ و نهمی هم بعد از تابستان خواهد آمد/ خشمگین شدی/ ثبت کن من عربم) درویش در این شعر که به شعر «شناسنامه» (بطاقه هویه) معروف است، با لحنی حاکی از عصبانیت، بسیار سرسختانه، بر اصالت خود تأکید میکند و با خشمناکی هرچه تمامتر، دشمن اشغالگر را مخاطب قرار میدهد و هویت عربی شخص فلسطینی را برای به اهتزاز در آوردن ارکان دروغین قدرت دشمن، به رخ اشغالگر میکشد.