چکیده:
ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی برای پوشش انواع ریسکهای پیش روی بنگاههای اقتصادی ایجاد شدند. این نوع از ابزارها، ابتدا تنها برای پوشش ریسکهای مالی مثل نوسان قیمت دارایی، نرخ بهره، نرخ ارز و... ایجاد شدند اما به دلیل کارایی بسیار بالا توانستند در حوزههای دیگر مثل ریسک اعتباری، آبوهوا و بلایای طبیعی نیز وارد شوند. قرارداد آتی آبوهوا به عنوان یکی از ابزارهای نوظهور در بازار مشتقات، جایگاه بسیار مناسبی را در این بازار پیدا کرده است. قراردادهای آتی آبوهوا برای پوشش ریسک آبوهوا که برای بنگاههای اقتصادی نوسان فروش و بازدهی را به دنبال دارد استفاده میشود. در این پژوهش ابتدا تاریخچه و ادبیات موضوع مربوط به قرارداد آتی آبوهوا در ادبیات مالی متعارف شده و سپس با متدلوژی فقاهت به بررسی فقهی مدلهای رایج در مالی متعارف پرداخته شده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که مدل اولیه این ابزار با اصول مالی اسلامی کاملاً منطبق میباشد اما مدل دوم و رایج این ابزار مالی با اصول صحت، لزوم، ممنوعیت ضرر، ممنوعیت ربا تعارضی ندارد ولی بر اساس اصول ممنوعیت اکل مال به باطل، ممنوعیت غرر و ممنوعیت قمار محل اشکال است. در پایان مقاله دو مدل جایگزین مطابق با اصول اسلامی برای این ابزار ارائه شده است.
Derivatives were created in the financial markets to cover the variety of risks facing the firms. This type of tool، were created initially only to cover the financial risks such as fluctuations in asset prices، interest rates، exchange rates، etc. but because they have very high performance are also entered in other areas such as credit risk، weather and natural disasters. Weather futures contracts position as a means of emerging market derivatives، has been very good in this market. Weather futures contracts are used for hedging sale and return for firms. In this article، initially introduce history and literature review of weather future contract in conventional finance، and then survey this tools with juridical approach. The paper present that the first model of weather future in accepted by Islamic finance principals but the second model in accepted by sehhat، lozoom، prohibition of zarar، prohibition of riba، prohibition of gharar and prohibition of ghemar is but in not accepted accordance with Eccles by void. The paper presents a model for this tool is also provided in accordance with Islamic principles، which should make the real sector of the economy
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر آبوهوا به عنوان یکی از ریسکهای بسیار مهم برای برخی صنایع تلقی شده و ممکن است فروش و سود آنها را تحت تأثیر جدی قرار دهد؛ بهطور مثال در یک شرکت فروشنده کولر در صورتی که دمای هوا در تابستان از حد معینی بالاتر باشد فروش محصولات در حد مطلوبی خواهد بود اما اگر دمای هوا در سطح مورد نظر گرم نشود فروش محصولات این شرکت با کاهش مواجه خواهد شد؛ بنابراین، این شرکت برای پوشش ریسک فروش محصولات خود وارد قرارداد آتی آب و هوا خواهد شد.
بهطور مثال طرفین ممکن است بر روی میانگین دمای مرداد ماه برابر با 40 درجه با هم توافق کنند حال اگر میانگین دمای مردادماه برابر با 42 درجه شود یکی از طرفین به طرف دیگر به ازای هر درجه دمای بیشتر مبلغی را پرداخت میکند که این مبلغ در واقع پوششدهنده ریسک ناشی از افزایش دما برای فرد مذکور است.
در این مدل قرارداد اصلی عقد بیع بود که در آن دو شرکت، برق را خرید و فروش کردند و بر روی قیمت برق توافق حاصل نمودند اما تبصرهای به تغییرات جوی موضوع قرارداد اضافه شد که طبق آن شرکت آکیلا متعهد میشد که برای شرکت کانسا، در صورت خنکتر شدن بیش از مقدار پیشبینی شده ماه آگوست تخفیف قائل شود.
در مورد پرداخت حساب ودیعه و تعدیل روزانه حساب ودیعه هم میتوان گفت که از مصادیق شروط ضمن عقد این قرارداد است که طرفین توافق میکنند جهت ضمانت عقد اولا مبلغی را نزد اتاق پایاپای قرار دهند و ثانیا متناسب با نوسانات بازار آتی مقادیر این حساب ودیعه تعدیل شود تا هیچ طرفی از طرفین قرارداد، تمایل به نکول قرارداد نداشته باشند و اگر طرفی نیز نکول کرد خسارتی به طرف دیگر وارد نشود.