چکیده:
مولانا در لابلای داستانها و حکایتهایی که نقل میکند، تجارب عرفانی خود از جهان طبیعت و دیگر مظاهر زیست انسانی را با مخاطبانش به اشتراک میگذارد. سه تجربه عمده او در آثارش «تجربه عرفانی ذات الهی»، «تجربه عرفانی حقیقت انسانی» و «تجربه عمل روحانی» است که از سه سطح توحید، انسانشناسی و عمل نشأت گرفته است. مولانا با بهرهگیری از مبانی معرفتی اسلامی و جهانبینی عرفانی خود جهان را به شکلی پویا و در ساحتی معنوی تجربه کرده است. درک و تجربه عرفانی پدیدههای اینجهانی در تصدیق و تحکیم باورهای معنوی نقش بسیار مهمی داشته و مولانا با علم به این مطلب، پیوندی را میان مشاهده حقایق عینی و تجارب عرفانی برقرار نموده است. مشاهدهای که به اعتقاد او صورت حقیقی رؤیت است. اهمیت این نوع مشاهده علاوه بر جنبه معنوی آن، در حیات مادی او نیز مؤثر بوده و زندگی مادی او را نیز بهبود میبخشد.
خلاصه ماشینی:
سپهسالار، فریدون بن احمد، زندگینامه مولانا جلال الدین مولوی، تصحیح سعید نفیسی، تهران ، اقبال ، ١٣٢٠ش ، ص ٢٢؛ فروزانفر، بدیع الزمان ، احادیث و قصص مثنوی، ترجمۀ کامل و تنظیم مجدد از حسین داودی، تهران ، امیر کبیر، ١٣٧٦ش ، ص ٥؛ وفایی، محمد افشین ، «بخش نویافته ای از اقوال مولانا در خلاصه المناقب »، مجلۀ تخصصی زبان و ادبیات علوم انسانی (دانشگاه فردوسی مشهد) سال ٤١، ش ١٦٠، بهار ١٣٨٧ش ، ص ٢٩٧؛ گولپینارلی، عبدالباقی، مولانا جلال الدین : زندگانی، فلسفه ، آثار و گزیده ای از آنها، ترجمه و توضیحات توفیق ه .
در بیان مولانا دریا به عنوان بهترین نمونه و مصداق عینی، بازگوکنندة اصل وجود و ذات حق تعالی قلمداد شده و تمام کائنات همچون سیلی در نظر گرفته میشود که به شدت در تب و تاب رسیدن به او است : 1 ما چو سیلیم و تو دریا، زتو دور افتاده ایم به سر و روی دوان گشته به سوی وطنیم از آنجا که دریا نشان از ذات خداوند دارد، مولانا در قیاس با دریای ظاهر، به دریای الهی نیز به گونۀ دیگری مینگرد، نگرشی که نزدیک شدن بدان را برای انسان خوفناک می - سازد: خمش کن کاندر این دریا نـشاید نعره و غوغا که غواص آن کسی باشد که او امساک دم دارد 2 پـای در دریـا مــنه کـم گـو از آن بر لـب دریا خمش کن لب گـزان گرچه صد چون من ندارد تاب بحر لیک مینـشکیبم از غــرقاب بـحر جـان و عقـل مـن فـدای بــحر باد خون بهای عقل و جان این بحر داد تـا کــه پایــم میرود رانــم در او چون نــماند پا چو بطــانم در او 3 در همین حال ، چنین دریایی انسان را مجذوب خود هم میسازد.