چکیده:
سازمان، ابزاری جهت خدمت به اجتماع است. از این رو، تبیین وظایف و مسئولیتهای آن در قبال اجتماع، امری ضروری است. ایجاد حوزهای به نام مسئولیت اجتماعی سازمان و تبیین ابعاد آن، تلاشی به منظور تبیین این وظایف است. این مفهوم در غرب با تغییر مبانی فلسفی و دیدگاه دانشمندان نسبت به سازمان و محیط آن، تحولاتی داشته است. مسئولیت اجتماعی سازمان در بستر اندیشه غرب و متناسب با نیازهای جامعه غربی شکل گرفته و در قرن اخیر، موضوع گفتوگو و تضارب آرای دانشمندان علم مدیریت قرار گرفته است. متأسفانه این موضوع در بین دانشمندان مدیریت اسلامی، استقبال کمی داشته است. جهت شروع پژوهش اسلامی در این موضوع، ابتدا باید به تبیین وجود مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی سازمان در اندیشه اسلامی پاسخ داد. از این رو مقاله حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤال اساسی است که در منظر دین اسلام، مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی سازمان وجود دارد؟ برای پاسخگویی به این سؤال، از برهان عقلی، یکی از منابع معرفتشناسی دین اسلام استفاده شده است. در این مقاله پس از تبیین اصالت سازمان، به حقوق و مسئولیتهای ملازم آن حقوق پرداخته شده و در نهایت به وجود مسئولیت برای سازمان نسبت به اجتماع در قالب مسئولیتهای سلبی و ایجابی دست یافته شده است.
خلاصه ماشینی:
دیدگاه کلاسیک در این دیدگاه ، هدف اصلی بنگاه اقتصادی، حداکثرسازی سود و منافع بلندمدت سازمان است و مستقیما کاری به فعالیت های اجتماعی ندارد و مسئولیت اجتماعی را تولید کالا و خدمات با حداقل هزینه برای جامعه تعریف میکنند.
از نظریه پردازان این دوره با نام بنیانگذاران مکتب روابط انســانی یاد میشــود که ســازمان ها را پدیده هایی متشــکل از افراد و وظایف میدانســتند و پیجویی ریشه های مسئولیت اجتماعی سازمان ٣٥ دیدگاه انســانی را به جای دیدگاه ماشــینی، عرضــه کرده اند (رابینز، ١٣٧٩، ص ٤٣٥).
این امر دلالت بر این دارد که سازمان ها، خود، محیطشان را بنا مینهند یا ابداع میکنند و این محیط ، متکی بر ادراکات آنها است (رابینز، پیجویی ریشه های مسئولیت اجتماعی سازمان ٣٩ ١٣٧٩، ص ١٧٩).
با توجه به این نظریه ، محیط ، علاوه بر تقاضـاهایی که در بعد فنی-اقتصادی بر سازمان تحمیل میکند تقاضاهای فرهنگی-اجتماعی را نیز مطرح میکنند و ســـازمان را به ایفای نقش های خاصـــی در جامعه وادار میســـازد.
سپس با تشریح تلازم ٤٢ اندیشه مدیریت راهبردی، سال نهم ، شماره دوم ، پاییز و زمستان ١٣٩٤، پیاپی ١٨ حقوق و مسئولیت ، به این نتیجه خواهیم رسید که سازمان دارای مسئولیت در قبال جامعه است .
بنابراین سه عنصر در تحقق وحدت و اصالت جامعه نقش دارد: اول ، آگاهیهای مشترک در حوزه جهان ، انسان و ارزش ها و اهداف برخاسته از آنها که به عنوان علت غایی ایجاد وحدت و اصالت جامعه هستند.
سازمان ، پدیده ای اجتماعی است که با اراده اعضای جامعه برای رسیدن به اهداف خود ایجاد شده است .