چکیده:
هدف: به کارگیری آر.دی.ای. با توجه به محیط و منابع اطلاعاتی جدید، ضرورتی انکارناپذیر است. این امر در صورتی به درستی محقق خواهد شد که پیشینه های کتابشناختی کم اشکال و بستر مناسبی از نظر فنی فراهم باشد. پیشینه های کتابشناختی فارسی که سالها با استفاده از قواعد انگلوامریکن فهرست نویسی شده اند، اکنون برای رویارویی با آر.دی.ای. نیازمند بررسی هستند تا با استفاده از این شناخت، برنامه ریزی هدفمند صورت پذیرد. از این رو، هدف این پژوهش شناسایی وضعیت پیشینه های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران، به منظور بررسی به کارگیری قواعد توصیف و دسترسی (آر.دی.ای.) است.
روش: روش پژوهش از نوع پیمایشی توصیفی است که به صورت تطبیقی انجام شده است. به منظور ارزیابی وضعیت کنونی پیشینه های کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران در قالب نرم افزار رسا و سنجش میزان تطبیق آنها با آر.دی.ای، از سیاهه وارسی استفاده شده است. به این منظور، در این پژوهش 1794 فیلد در قالب 111 پیشینه کتابشناختی فارسی در موضوع تاریخ ایران که در دو سال 1386 و 1390 فهرست نویسی شده اند، بررسی شد.
یافته ها: نتایج این پژوهش، انطباق بیش از 88% از داده های مندرج در فیلدهای پیشینه های کتابشناختی مورد بررسی با آر.دی.ای. را نشان داد. همچنین، بیشترین اشکالهای شناسایی شده برای این پیشینه ها به اشکال انطباق نداشتن با آر.دی.ای. با 07/47% در پیشینه ها و 20/11% از فیلدها و پس از آن به ترتیب اشکال عدم ورود اطلاعات با 38/31% در پیشینه ها و 46/7% از فیلدها، درج نشدن اطلاعات در فیلدهای درست با 41/12% در پیشینه ها و 95/2% از فیلدها، اشکال فهرستنویسی با 15/5% در پیشینه ها و 22/1% از فیلدها و اشکال تایپی و املایی با 98/3% در پیشینه ها و 94/0% از فیلدها مربوط می شود. مقایسه میان اشکالهای شناسایی شده نشان داد فراوانی تمامی اشکالها به جز تفاوت با آر.دی.ای. در سال 1386 بیشتر از سال 1390 است. از دستاوردهای این پژوهش، جدول تطبیقی مارک ایران- آر.دی.ای. است که برای کنترل پیشینه های کتابشناختی از آن استفاده شد.
با استفاده از نتایج این پژوهش، زمینه مناسب برای برنامه ریزی به منظور به کارگیری آر.دی.ای. فراهم می شود. انجام چنین پژوهشهایی از سوی کمیته راهبردی آر.دی.ای. توصیه شده و نتایج حاصل از آن برای همکاریهای بین المللی در این زمینه سودمند خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
همچنین، از آنجا که یکی از مسائل مهم در به کارگیری رویکردهای نوین سازماندهی اطلاعات، تصمیمگیری برای پیشینههایی است که طی سالها بر اساس رویکردهای پیشین تهیه شده است، در این پژوهش پیشینههای کتابشناختی موجود در کتابشناسی ملی ایران بررسی گردیده تا با بررسی وضعیت فعلی پیشینههای کتابشناختی، زمینههای لازم برای به کارگیری آر.
با توجه به اینکه کتابخانه ملی ایران متولی اصلی فهرستنویسی در کشور است و سیاستهای وضع شده از سوی آن بر روی کتابخانههای دیگر کشور تأثیر مستقیم دارد، پیشینههای کتابشناسی ملی موجود نرم افزار رسا برای بررسی انتخاب شدهاند.
خروجی حاصل از ورود دادهها در رسا، در قالب لوح فشردۀ کتابشناسی ملی ایران و همچنین وب سایت کتابخانه ملی در دسترس است، اما دسترسی به فیلدها و زیرفیلدهای تکمیل شده در پیشینههای کتابشناختی در این پژوهش از طریق مشاهده در نرمافزار رسا صورت گرفته است.
نتایج حاصل از کنترل پیشینههای کتابشناختی به تفکیک نوع اشکالها و فیلدهای دارای اشکال به </رجوع شود به تصویر صفحه></رجوع شود به تصویر صفحه> شرح زیر است: <رجوع شود به تصویر صفحه> پرسش 2: اشکالهای موجود در پیشینههای کتابشناختی بر کدامیک از کارکردهای الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی تأثیرگذار هستند؟ برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید فراوانی اشکالها را در هریک از بلوکهای یونیمارک بهدست آوریم و سپس با توجه به انطباق هریک از بلوکها با کارکردهای اف.
و همچنین کارکردهای کاربران با توجه به جدول 11 قابل بررسی است<FootNote No="97" Text=" این سیاهه با استفاده از پیوست 1 پایاننامۀ زیر تدوین شده است: ارسطوپور، شعله (1389)، بررسی میزان انطباق ساختار مارک ایران بر الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (FRBR) و نگاه کاربران فهرستهای رایانهای به موجودیتهای مطرح در این الگو.