چکیده:
در طی سالهای اخیر، سیاستها و برنامههای متعددی برای ارتقاء کیفی و بازآفرینی بافتهای نابسامان شهری به اجرا گذاشته شده است. یکی از سیاستهای نوین در توسعه شهری بهطور عام و در بازآفرینی بافتهای نابسامان شهری بهطور خاص، بهکارگیری اقدامات و پروژههای محرک توسعه با هدف تسریع و تسهیل فرایند تحول در این بافتها است. بافت تاریخی شهر قم به عنوان قلب تپنده این شهر در برگیرنده غنیترین ارزشهای کالبدی، فرهنگی و تاریخی در سطح استان و حتی در سطح ملی است. تحقیق پیش رو با هدف تحلیل و ارزیابی تحقق یافتگی و میزان اثرگذاری این پروژهها بر توسعه بافت تاریخی شهر قم صورت پذیرفته است؛ که به لحاظ ماهیت از نوع پژوهشهای ارزیابی- تحلیلی با بهرهگیری از پیمایش میدانی (مصاحبه و پرسشنامه) میباشد. دادههای جمعآوریشده با استفاده از نرمافزار SPSS و آزمونهای آماری (تیتک نمونهای، فریدمن، آنوا) مورد تحلیل قرار گرفت. یافتههای تحقیق و پاسخدهی به سؤالات نشان داد که هیچیک از پروژههای عمرانی انتخاب شده بهطور کامل و همهجانبه از نظر اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، زیستمحیطی و کالبدی نتوانسته به عنوان محرک توسعه شهری در محدوده بافت تاریخی شهر عمل کند. از نظر پیامدهای اقتصادی(پروژه محور عماریاسر، محور شهید روحانی و پارکینگ طبقاتی) موفق ظاهر شدهاند؛ از نظر پیامدهای اجتماعی- فرهنگی، همه پروژهها بهجز پروژه محور عماریاسر موفق عمل کردهاند؛ از لحاظ پیامد زیستمحیطی، همه پروژهها بهجز پروژه محور عماریاسر و محور شهید روحانی به اهداف خود رسیدهاند و از نظر پیامد کالبدی، همه پروژهها تأثیرگذار بوده اما بیشترین تأثیر را پروژههای محور عماریاسر و شهید روحانی داشتهاند.
خلاصه ماشینی:
یافته های تحقیق و پاسخ دهی به سؤالات نشان داد که هیچ یک از پروژه های عمرانی انتخاب شده به طور کامل و همه جانبه از نظر اقتصادی ، اجتماعی - فرهنگی ، زیست محیطی و کالبدی نتوانسته به عنوان محرک توسعه شهری در محدوده بافت تاریخی شهر عمل کند.
رتبه بندی ابعاد محرک توسعه (رجوع شود به تصویر صفحه) (مأخذ: مطالعات پژوهش ، ١٣٩٥) با توجه به جدول فوق و بنابر رتبه بندی مؤلفه ها، در پروژه هـای محـور عمـار یاسـر، محـور شـهید روحانی و پیاده راه بلوار بهار، مؤلفه کالبدی بالـاترین رتبـه را بـه خـود اختصـاص داده اسـت و در پروژه های خانه یزدان پناه ، خانه تاریخی زند و پارکینگ طبقاتی، مؤلفه اجتماعی- فرهنگی بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است .
در پژوهش حاضر با انتخاب پروژه های عمرانی (محرکهای توسعه شهری ) انجام شده در محدوده بافت تاریخی شهر قم ، با اتکا به مبانی مفهومی و رویکرد بازآفرینی شهری ، در چارچوب مؤلفه های اقتصادی ، اجتماعی - فرهنگی ، کالبدی و زیست محیطی ، سازمان دهی شاخص ها تحقق یافت .
با این دیدگاه ، هیچ یک از پروژه های عمرانی که به عنوان محرکهای توسعه شهری در بافت تاریخی شهر قم قابلیت اجرایی پیداکرده اند و تحلیل و بررسی آن ها در این پژوهش صورت گرفت ، به طور کامل از نظر کالبدی و تحولات اقتصادی و اجتماعی موفقیت نداشته اند و در واقع هریک از پروژه ها تنها در یک بعد موفق عمل کرده است .