چکیده:
اگرچه بررسی کارنامه تاریخنگاری مسکویه منحصر در کتاب تجاربالامم نیست، میتوان گفت شاکلة اصلی تاریخنگاری وی را در بر میگیرد. مسکویه مورخ برجستة سدههای چهارم و پنجم هجری از بنیانگذاران تاریخنگاری انتقادی به شمار میرود که با تالیف آثار خود نگرشی خاص را در تاریخنگاری اعمال کرده است. شیوهای که او در تاریخنگاری استفاده کرده در روند تکوین افقها و کلیت تاریخنگاری تاثیری بسزا بر جای گذاشته است. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخ نگاری مسکویه در تجاربالامم است. استفاده از متون منابع ادبی و تاریخی ایران باستان، به کار گرفتن متون تاریخنگاری اسلامی و استفاده از تحقیقات میدانی چون فراگرفتن اخبار و شواهد تاریخی از شاهدان و ناظران قضایا و تامل در رویدادهای زمانه، آن هم در ارتباط با تحولات و رخدادهای دورههای تاریخی، از جملة محورهای اصلی منابع و شیوههای ابن مسکویه در کسب اخبار و معرفت تاریخی برای نوشتن تاریخ بوده که وی را میراثدار سنت تاریخنگاری ایرانی و اسلامی ساخته است.
Although the study of the historiography of Moskuya is not limited to the book of Tajarob-Al-Omam، it can be said that the main branch of his historiography includes. The prominent historian of the fourteenth and fifth centuries is one of the founders of critical historiography. Who، by composing his works، has made a special attitude in the historiography. The way he uses historiography has had a profound effect on the development of the horizons and the entire history of historiography. The main subject of this paper is to identify the sources of information on the history of Moskuya in Tajarob-Al-Omam. The use of literary and historical sources of ancient Iran، the use of Islamic historiography texts، and the use of field research، such as the acquisition of historical news and evidence from witnesses and observers of events and reflection on events of the time، also in connection with the developments and events of historical periods ، Is one of the main axes of the sources and practices used by Ebn-E- Moskuya in gaining historical news and historical knowledge for writing history that has led him to be inherited from the tradition of Iranian and Islamic historiography.
خلاصه ماشینی:
موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع مسکویه در کتاب تجارب الامم و روش تاریخ نگاری وی در آن و همچنین سرچشمه ها و منابع فکری مسکویه است .
روش تاریخ نگاری ابن مسکویه روش تحقیقی مسکویه در کتاب تجارب الامم مبتنی بر تعلیل و انتقاد است که او به خوبی این وظیفۀ خود را انجام داده است .
(2/668 :1361 ٢-٢- منابع فکری مسکویه در تجارب الامم مهم ترین منابع فکری مسکویه عبارت است از: ٢-٢-١- تاریخ ثابت ابن سنان مسکویه با مطالعۀ کتاب های تاریخی بسیار از جمله «تاریخ گم شده » اثر ثابت بن سنان (٣٤٠-٢٩٥ ق ) فهم و بصیرت تاریخ شناسی خود را به کمال رساند.
ابوعلی مسکویه در ذکر حوادث سال ٣٤٠ق تصریح کرده که پس از این بیشتر آنچه را نقل میکند وقایعی است که یا خود شاهد آن بوده یا از قول شاهدان عینی و به ویژه بزرگانی چون ابن عمید و ابومحمد مهلبی شنیده است .
افزون بر این ، مورخ در تجارب الامم بر پایۀ اصول تاریخ نگاری خود از یک سو مطالب منابع خود را بسیار تلخیص کرده ، یا از روایات مختلف یکی را برگزیده و از سوی دیگر گزارش های افسانه آمیز را به کلی رها کرده یا، در صورت اشاره به آنها، توجیه و تفسیری عقلانی و خردپسندانه از آنها کرده است ؛ مثلا مارهایی را که بر کتف بیوراسب (ضحاک) روییده بود به دو زایدة گوشتین تعبیر کرده است که ضحاک به خواست خود آنها را چون دو دست خویش میجنبانید تا فرودستان و نابخردان از وی بهراسند (مسکویه ، ١٣٨٩: ١/٥٥).