چکیده:
در فقه شیعه، کعب بهعنوان انتهای محدودۀ طولی مسح پا بیان شده است. در لغت، بر 4 موضع از پا، کعب اطلاق میشود؛ فقهای شیعه اگرچه اتفاق نظر دارند که کعب در مسئلۀ وضو به خلاف عامه، برآمدگیهای طرفین پا نیست، اما در تعیین آن از بین دیگر مصادیق اختلاف دارند و بر دو قول هستند؛ دستۀ اول آن را برآمدگی روی پا و دستۀ دوم آن را مفصل مچ میدانند. این اختلاف ناشی از صدق لغوی کعب بر این دو موضع و روایات باب وضوست. در این پژوهش با بررسی ادلۀ لغوی، فقهی و روایی هر دو قول مشخص شده است که هیچکدام تام نیستند و تعیین قطعی کعب مقدور نیست و مفهوم آن مجمل است؛ بنابراین از آنجا که مسئلۀ اقل و اکثر ارتباطی است، نسبت به زائد برائت جاری شده و در نتیجه مسح تا برآمدگی روی پا کافی و مجزی است.
Prayers is the most important pillar of Islam. Islamic form of ritual ablution known as Wudhu is one its preconditions. Althoug it is a consensus among all Muslims; there are disagreements in details. The current consensus of Shia’s opinion is that feet shoud be just wiped not whashed. Shia scholors have delimited the area that should be wiped and have discussed a lot about it’s border toe and anklebone.Shite scholors have two openions and each has it’s own reasons. In this article linguistic meaning of anklebone have been observed and shia scholors and jurisprudential ideas and islamic traditions have been studied thoroughly.
خلاصه ماشینی:
جمع روایات و اصل عملی با توجه به بررسی روایات فوق و تعارض و اختلافشان و عدم تمامیت آنها در اثبات قطعی مدعای خود و نفی مصداق دیگر، مسئله از مشتبهات است و مشهور فقهـا هـم کـه دلالـت روایات دستۀ اول را قبول کرده اند و قائل به کعب بودن برآمدگی روی پا شـده انـد، امـا در مقام فتوا نتوانسته اند از قوت روایات دستۀ دوم خصوصا صحیحۀ زراره و بکیر چشم پوشی کنند؛ و به همین دلیل بیشتر مراجع معظم تقلید سدة اخیر، اگرچه کعب را برآمدگی روی پا دانسته اند، به ادامۀ مسح تا مفصل به صورت احتیاطی (احتیاط مستحب ) فتوا داده انـد، ماننـد آیات عظام : سید محمد کاظم طباطبایی (طباطبایی یزدی، ١٤٠٩، ج ١: ٢١٠)، سـید محسـن حکیم (حکیم طباطبایی، ١٤١٠، ج ١: ٣٩)، امام خمینی (موسوی خمینی، ١٤٢٢: ٥١٥؛ بیتا: ج ١: ٢٣)، حــائری(حــائری یــزدی، ١٤٢٦، ج ٣: ٢٢٩)، بهجــت (بهجــت ، ١٤٢٣: ٣٥؛ اســتفتائات ، ١٤٢٨، ج ١: ١٤٧؛ رســالۀ توضــیح المســائل ، ١٤٢٨: ٥٢)، خامنــه ای (حســینی خامنه ای، ١٤٢٠، ج ١: ١٨)، وحید (وحید خراسـانی، توضـیح المسـائل ، ١٤٢٨: ٥٠؛ منهـاج الصالحین ، ١٤٢٨، ج ٢: ٢٤)، شبیری زنجانی (شبیری زنجانی، ١٤٣٠: ٥٦؛ شبیری زنجـانی، ١٤٢٨: ٥٨ و مکــارم شــیرازی (مکــارم شــیرازی، ١٤٢٤: ٤٩؛ ١٤٢٩: ٥٩)، حکــیم (حکــیم طباطبایی، ١٤١٥، ج ١: ٣٥).