چکیده:
عیسی بهادری (1365-1284 ه.ش.) و جواد رستم شیرازی (1384-1298 ه.ش.)، نسل اول طراحان فرش هنرستان هنرهای زیبای اصفهان (تاسیس 1315 ه.ش.) هستند که هریک در این زمینه، روش طراحی انحصاری را دارند که در 9 مرحله شامل تعیین ایده، قالب طرح، نحوه تکرار، تقسیمبندی طرح، فرم غالب، تعداد و نوع گردشها، تعیین نقشمایههای اصلی و فرعی و ساختوساز نهایی قابل تطبیق هستند؛ نقشمایه سازی در این بین به عنوان نحوه چگونگی ترسیم و جایگذاری نقوش اسلیمی، ختایی (گلهای شاهعباسی، خوشهها، گلهای گرد)، پرندگان و حیوانات، نقشی کلیدی در تمایز سبک فردی این دو طراح دارد. در این مقاله سعی شده که روش طراحی این دو طراح بهویژه در حوزه نقشمایه سازی موردبررسی قرار گیرد و به این سوال پاسخ داده شود که شگردهای نقشمایه سازی این دو هنرمند، چه شباهتها و تفاوتهایی با یکدیگر دارند. مقاله حاضر به روش تطبیقی سامانیافته و اطلاعات آن از طریق مطالعه کتابخانهای و مصاحبه تهیه شده است. این مقاله در نوع خود اولین مقالهای است که به جزئیات شگردهای نقشمایه سازی طراحان نسل اول هنرستان هنرهای زیبای اصفهان میپردازد و از این حیث ضروری مینماید. نتایج تحقیق نشان میدهد که چهار تکنیک تغییر ابعاد، ترکیب سازی، موضوعیت بخشی به اجزا و تکثیر اجزا در ایجاد نقشمایههای اصلی و فرعی در آثار این دو هنرمند قابلشناسایی است. شگرد نقشمایه سازی جواد رستم شیرازی مبتنی بر ساخت اسلیمیهای پردندانه، خوشههای بزرگ، گلهای گرد با گلبرگهای زیاد و استفاده مکرر از گلهای برگ مو است. حالآنکه شگرد عیسی بهادری مبتنی بر طراحی حیوانات به صورت مجرد یا در ترکیب با نقوش اسلیمی و ختایی است و با بهرهگیری از گونههای متنوع حیوانات، ترسیم نقاشانه آناتومی آنها از زوایای غیرمرسوم و بهرهگیری از خطوط ملایم جهت ترسیم ظریف این نقوش در نقطه مقابل نقشمایه سازی نسبتا خشن، درشت و اغراقآمیز جواد رستم شیرازی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
ش. ) هستند که هریک در این زمینه، روش طراحی انحصاری را دارند که در 9 مرحله شامل تعیین ایده، قالب طرح، نحوه تکرار، تقسیمبندی طرح، فرم غالب، تعداد و نوع گردشها، تعیین نقشمایههای اصلی و فرعی و ساختوساز نهایی قابل تطبیق هستند؛ نقشمایه سازی در این بین به عنوان نحوه چگونگی ترسیم و جایگذاری نقوش اسلیمی، ختایی (گلهای شاهعباسی، خوشهها، گلهای گرد)، پرندگان و حیوانات، نقشی کلیدی در تمایز سبک فردی این دو طراح دارد.
حالآنکه شگرد عیسی بهادری مبتنی بر طراحی حیوانات به صورت مجرد یا در ترکیب با نقوش اسلیمی و ختایی است و با بهرهگیری از گونههای متنوع حیوانات، ترسیم نقاشانه آناتومی آنها از زوایای غیرمرسوم و بهرهگیری از خطوط ملایم جهت ترسیم ظریف این نقوش در نقطه مقابل نقشمایه سازی نسبتا خشن، درشت و اغراقآمیز جواد رستم شیرازی قرار میگیرد.
این مقاله با خلاصهای درباره هنرستان هنرهای زیبای اصفهان و معرفی عیسی بهادری و جواد رستم شیرازی آغاز میشود و بعد از معرفی مراحل نهگانه طراحی فرش به تطبیق شیوه طراحی این دو هنرمند پرداخته و نهایتا با معرفی تکنیکهای حاکم بر نقشمایه سازی سعی در تبیین آنها در آثار طراحی فرش این دو هنرمند برگزیده دارد.
نقشمایه سازی عیسی بهادری و جواد رستم شیرازی از این حیث مشابه است که هردو هنرمند طراح فرش از معمولترین فرم عادی موجود در طراحی فرش اصفهان استفاده کرده و با شگردهای مختص خود آنها را از حالت معمول خارج کردهاند و این در حالی است که بر حفظ اصالتها در طراحی ریزنقشها نیز تأکید دارند.