چکیده:
فساد یک پدیده ناهنجار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که آثار زیانبار آن، کم و بیش در کشورهای توسعهیاﻓﺘﻪ و در حال توسعه وﺟﻮد دارد. در این رابطه، نورث و همکارانش (2015) تأکید میکنند که تنها در نظم با دسترسی آزاد (دموکراسی) فساد کاهش مییابد و سایر اقدامات مانند بهبود حقوق مالکیت هرچند در بهبود شرایط مفید است؛ اما برای کاهش قابل ملاحظه فساد کافی نیست. از آنجا که اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه از ﻣﻬﻢﺗـﺮﯾﻦ ﻣﻮاﻧـﻊ ﭘﯿﺸـﺮﻓﺖ و رﺷـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎی در حال توسعه از جمله اقتصاد ایران با رویکرد اقتصاد مقاومتی شناخته شده است، بنابراین نیاز به ریشهﯾﺎﺑﯽ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ آن بهطور جدی در زمره اهداف توسعهای کشورها بهشمار میآید.
هدف از اﯾﻦ مقاله، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺴﺎد در یک تحلیل تعادل عمومی و بررسی واﺑﺴﺘﮕﯽ آن به ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎی تأثیرگذار اﻗﺘﺼـﺎدی−ﺳﯿﺎﺳـﯽ نظیر نابرابری درآمد و حمایت از حقوق مالکیت با تأکید بر مقوله دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ اﺳﺖ. برای این منظور از دادهﻫﺎی سری زمانی ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ شامل 53 ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﺳﺎلﻫﺎی 1996 تا 2013، استفاده و نشان داده شد که دموکراسی اثر منفی معناداری بر فساد دارد (49/0−)، همچنین حقوق مالکیت (56/7−)، نرخ رشد اقتصادی (37/0−) و سرمایهگذاری (75/5−) رابطه منفی معناداری با فساد دارند؛ به عبارت دیگر افزایش این متغیرها موجب کاهش فساد در اقتصاد شده است. از سوی دیگر ضریب جینی (36/0) و بیثباتی سیاسی (4/19) رابطه مثبت معناداری با شاخص فساد دارند. بهطور کلی، بروز نابرابریهای اقتصادی و بیثباتی سیاسی، پایههای گسترش دموکراسی را ضعیف و زمینههای فساد در جامعه را فراهم میآورد. البته اثر دموکراسی بر روی فساد مشروط به متغیر حقوق مالکیت است، بهطوری که با افزایش حمایت از حقوق مالکیت، دموکراسی میتواند عملکرد بهتری جهت کنترل فساد، به خصوص در کشورهای با اقتصاد رانتی نسبت به کشورهای غیررانتی داشته باشد.
خلاصه ماشینی:
برای این منظور از دادهﻫﺎی سری زمانی ﺗﺎﺑﻠﻮﯾﯽ شامل 53 ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺘﺨﺐ و ﺳﺎلﻫﺎی 1996 تا 2013، استفاده و نشان داده شد که دموکراسی اثر منفی معناداری بر فساد دارد (49/0−)، همچنین حقوق مالکیت (56/7−)، نرخ رشد اقتصادی (37/0−) و سرمایهگذاری (75/5−) رابطه منفی معناداری با فساد دارند؛ به عبارت دیگر افزایش این متغیرها موجب کاهش فساد در اقتصاد شده است.
برای این منظور ابتدا سعی میشود تا به کمک برآورد یک الگوی پیشنهادی، آثار حقوق مالکیت، توزیع درآمد و دموکراسی بر روی درجه گسترش فساد توضیح داده و بررسی شود که آیا اثر نهایی دموکراسی و فساد، بستگی به سهم حمایت از حقوق مالکیت و توزیع درآمد در هر کشور دارد؟ در ادامه با یک تحلیل مقایسهای، تفاوتهای موجود در ماهیت روابط بین متغیرهای یاد شده میان کشورهای رانتی برخوردار از منابع طبیعی فراوان و کشورهای غیررانتی غیربرخوردار، بررسی شود.
بهطوری که نتایج حاصل از تخمین مدل در این پژوهش رابطه منفی بین دموکراسی و فساد را در کشورهای مورد مطالعه نشان داد و همچنین مشخص کرد که حمایت از حقوق مالکیت و افزایش نابرابری درآمدی به ترتیب اثر منفی و مثبت معناداری بر شاخص فساد در کشورهای یاد شده طی سالهای مورد بررسی داشته است.
M. (2006), Corruption, “Competition and Democracy”, Journal of Development Economics, Vol. 81, 193-212.
A. (1990), “The Effects of Democracy on Economic Growth and Inequality: A Review”, Studies in Comparative International Development, Vol. 25, 126-57.