چکیده:
با توجه به توقیفی بودن ترتیب و نظم آیات در سورهها، ارتباط و همخوانی اسماء الهی با مضامین آیات امری انکارناپذیر است و آمدن آنها در فواصل آیات بر خلاف تصور برخی مغرضان، حکمتآمیز و همراه با دقّت و ظرافت است. دقّت در اسماء حسنای الهی در فواصل آیات سوره انفال، پیوند آنها با همان آیه، با آیه پیشین یا پسین و با محتوای کلی چند آیه و موضوع محوری سوره بهخوبی روشن میشود. موضوع محوری سوره انفال جهاد در راه خدا و امدادهای الهی نسبت به مومنان است و اسماء حسنای الهی در فواصل آیات نیز با آن مرتبط است، برای نمونه اسمهای «عزیز و حکیم» چهار بار در فواصل آیات این سوره تکرار شده است و اشاره به این دارد که خدای متعال به عزتش مومنان مجاهد را یاری داده و به حکمتش یاری خود را بهطرز مناسب عملی مینماید؛ نیز وصف «شدید العقاب» چهار بار در این سوره تکرار شده که در برخی موارد تهدیدی برای کافران لجوج و در برخی موارد هشدار به مومنان است که نصرت الهی برای آنها مشروط است. دو وصف «سمیع و علیم» نیز چهار بار آمده و ناظر به آن است که خدا صدای استغاثه مجاهدان مخلص را شنوا است و از صدق نیت و اخلاص آنها آگاه و مطابق نیات و میزان اخلاص و اندازه پایمردی و استقامت آنان، با آنها رفتار خواهد کرد؛ زیرا معیت خدای متعال پاداش صابران است.
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی، 1417: 14 / 39) جمله «إن الله سمیع علیم» در فاصله آیه تعلیل استجابت دعا و استغاثه مؤمنان در این جنگ است؛ (ابنعاشور، بیتا: 9 / 59) نعمت پیروزی، نشانه شنوا بودن خدا به استغاثه آنان و آگاه بودن او به حالشان است که نقشه کافران درباره مؤمنان را سست و بیاثر و نیروی ظاهری و باطنی مؤمنان را مستحکم و اسباب پیشرفت و پیروزیشان را فراهم میسازد (جوادی آملی، 1393: 32 / 208) یعنی خدا صدای استغاثه پیامبر و مؤمنان را شنید و از صدق نیت و اخلاص آنها آگاه و باخبر بود و بههمین دلیل همگی را مشمول لطف قرار داد و بر دشمن پیروز ساخت و در آینده نیز خدا بر طبق نیات و میزان اخلاص و اندازه پایمردی و استقامت مسلمانان با آنها رفتار خواهد کرد (مکارم شیرازی، 1374: 7 / 117) و این به منزله هشداری است بر اینکه نباید بنده بر ظواهر امر فریفته شود و بداند خدا بر همه آنچه در دلها است آگاه است.
اسباب پیروزی در پی فرمان به پایداری و یاد فراوان خدا، در این آیه برای یکپارچگی و نظم سپاه، مجاهدان را به سه امر دیگر؛ یعنی فرمانبرداری از ذات اقدس الهی و پیامبر| و پرهیز از نزاع و آراسته شدن به شکیب و پایداری دستور میدهد؛ چون این سه امر سرآمد ذکر کثیر هستند و بی آنها پیروزی بر دشمن شدنی نیست: «و أطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا إن الله مع الصابرین» (جوادی آملی، 1393: 32 / 532) جمله «إن الله مع الصابرین» در فاصله آیه، بدون واو عطف بعد ازجمله پیشین قرار گرفته است؛ زیرا جمله اولی دعوت به صبر میکند و جمله دوم بشارت میدهد که معیت خدا پاداش صابران است و مسند الیه را نام «الله» آورد نه «رب» و امثال آن، تا کمکی باشد بر تحمل صبر و الفولام «الصابرین» برای استغراق است؛ یعنی همه صابران."